Öne Çıkan Gelişmeler, 1 Haziran 2023 - 31 Mayıs 2024

Mobil hızlardaki artışa ve kısıtlama vakalarındaki azalmaya rağmen, sosyal medya paylaşımları nedeniyle verilen uzun hapis cezaları, çok sayıda erişim engeli ve içerik kaldırma kararları ve yanlış bilgilerin yayılması nedeniyle Türkiye'de internet özgürlüğü zarar görmeye devam ediyor. İktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) sansür ve gözetimi artıran ve çevrimiçi söylemi suç haline getiren çeşitli yasaları yürürlüğe koydu. Çevrimiçi trol ağları hükümet yanlısı dezenformasyonu yaymaya devam ederken gazeteciler, aktivistler ve sosyal medya kullanıcıları paylaşımları nedeniyle hukuki suçlamalarla karşı karşıya kalmaya devam ediyor.

Yetkililer Temmuz 2023'te sosyal ağ operatörü X'e reklam yasağı getirmiştir. Yasak, X'in Türkiye'de yerel bir ofis açması ve yerel bir temsilci atamasının ardından Mayıs 2024'te sona ermiştir (bkz. B1). Ocak 2024'te Anayasa Mahkemesi, "kişilik haklarının ihlali" nedeniyle engelleme ve içerik kaldırma kararları vermek için sıklıkla kullanılan bir kanun maddesini iptal etmiştir. Karar, mevcut kapsama dönemi sona ermeden önce yürürlüğe girmedi ve yetkililer önemli erişim engelleri uygulamaya ve içerik kaldırmaya devam etti (bkz. B1, B2 ve B3). Aralık 2023'te 17 sanal özel ağ (VPN) hizmeti mahkeme kararı olmaksızın engellenerek çevrimiçi medya ortamı daha da daraltılmıştır (bkz. B7). Mayıs 2024'te, aralarında eski HDP eş başkanları Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ'ın da bulunduğu 20 Kürt siyasetçi, büyük ölçüde 2014 yılına kadar uzanan sosyal medya paylaşımları nedeniyle 9 ila 42 yıl arasında değişen hapis cezalarına çarptırılmıştır (bkz. C3). Siyasi Genel Bakış

2002'den bu yana Türkiye'yi yöneten Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve AKP, son yıllarda giderek otoriterleşti, anayasa değişiklikleri yoluyla ve muhalifleri ve eleştirmenleri hapse atarak önemli ölçüde güç kazandı. Derinleşen ekonomik kriz, yıkıcı deprem ve Mayıs ayında yapılan seçimler, hükümete 2023 yılında muhalefeti bastırmak ve kamusal söylemi sınırlamak için yeni teşvikler verdi.

Erişimin Önündeki Engeller (0-25 puan)

A1: Altyapı kısıtlamaları internete erişimi veya internet bağlantılarının hızını ve kalitesini kısıtlıyor mu? (0-6 puan): 5

Puan değişikliği: Mobil internet hızlarındaki artış nedeniyle puan artmıştır.

Ülkenin büyük bölümünde internet kalitesi ve hızları güvenilir olarak değerlendirilse de, altyapı arızaları erişimi engellemektedir. Doğal afetlerden kaynaklanan altyapı hasarları, izinsiz hizmet kesintileri ve altyapının çalınması, kapsama dönemi boyunca hizmetin aksamasına neden olmuştur.

İnternet erişimi ve hızları son yıllarda artmıştır. İnternet kullanan bireylerin oranı 2024 yılı başında yüzde 86,5, mobil penetrasyon oranı ise yüzde 93,8 olarak gerçekleşmiştir.1 İnternet erişimine sahip hanelerin oranı 2023 yılında yüzde 95,5'e ulaşmıştır. 2

Ookla'nın Speedtest'ine göre, Nisan 2024 itibariyle, ortalama mobil indirme ve yükleme hızları sırasıyla saniyede 40,42 megabit (Mbps) ve 14,19 Mbps olup, 2023 rakamlarına göre bir iyileşme göstermiştir. Ortalama sabit hat genişbant indirme ve yükleme hızları ise sırasıyla 41,51 Mbps ve 12,84 Mbps olmuştur. 3

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı (UAB), Türkiye'nin 5G altyapısının Haziran 2021'de ilk kez başarıyla kullanıldığını duyurdu.4 UAB ayrıca 2023 yılına kadar her haneye 100 Mb internet bağlantısı sağlama planlarını da paylaşmıştı.5 UAB, 2024 yılının ikinci çeyreğinde 91,6 milyon6 ve üçüncü çeyreğinde 93,1 milyon geniş bant internet kullanıcısı olduğunu bildirdi.7 2021'den itibaren İstanbul8 ve İzmir9 dahil olmak üzere birçok belediye toplu taşıma araçlarında ücretsiz internet erişimi sunmaya başlamıştır. Ayrıca, Bursa'nın Nilüfer ilçesinin kırsal kesimlerinde ücretsiz internet hizmetleri sağlanarak dijital uçurumun kapatılmasına yardımcı olunmuştur (bkz. A2).10 Haziran 2022'de, televizyon ve internet hizmetlerini kolaylaştıran Türksat 5B uydusu faaliyete geçmiştir.11

Şubat 2023'ün başlarında, iki deprem Türkiye'nin güneyinde yıkıcı altyapı hasarına neden oldu. Hasar, ülke çapındaki kullanıcıları etkileyen yaygın internet kesintilerine neden oldu.12 Depremden kaynaklanan hasar devam etmektedir. Örneğin, Malatya'da yaşayanlar depremde yıkılan altyapı ve yakın zamanda çalınan internet kabloları nedeniyle bağlantı sorunları yaşamaya devam etmektedir.13

Zayıf telekomünikasyon altyapısı ve sık sık yaşanan elektrik kesintileri, özellikle güneydoğuda bağlantıyı olumsuz etkilemektedir. Kasım 2022'de bir basın kuruluşu, Osmancık ilçesi sakinlerinin yeterli altyapı olmadığı için 2020'den beri güvenilir internet erişiminden yoksun olduğunu bildirmiştir.14 Adana'da iki ilçe Ocak 2024'te internet altyapı kablolarının çalınmasından etkilenmiştir.15 Ayrıca, Kasım 2023'te Akyürek ilçesinde altyapı bakımı nedeniyle internet hizmeti bir aydan uzun süre kesintiye uğramış ve öğrencilerin e-öğrenmeleri gecikmiştir. 16

A2: Coğrafi, sosyal veya diğer nedenlerle internete erişim çok mu pahalı veya nüfusun belirli kesimlerinin erişiminin ötesinde mi? (0-3 puan): 1

Türkiye'de internet fiyatlandırması, yüksek maliyetlere, düşük gelirlere, yüksek enflasyona ve yaygın işsizlik, ve geniş bant hizmetlerindeki tekelleşmeye yol açan pazar yoğunlaşması nedeniyle çok yüksek kalmaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu'na göre enflasyon Mart 2024'te yüzde 68,5'e ulaşmıştır.17 Bir araştırma kuruluşu olan ENA Group, Mart 2024 itibarıyla enflasyon oranının yüzde 124,6 olduğunu bildirmiştir.18 Bilişim Sanayicileri Derneği tarafından yayımlanan 2022 Dijital Dönüşüm Endeksi Raporu'na göre, Türkiye'nin sıralaması telekomünikasyon sektöründeki yetersiz finansman ve yüksek vergilerden olumsuz etkilenmiştir. 19

Economist'in Kapsayıcı İnternet Endeksi'nin 2023 baskısına göre Türkiye, Avrupa'nın en düşük satın alınabilirlik puanına sahiptir ve bu kriterde küresel olarak 43. sırada yer almaktadır.20 İngiltere merkezli Cable'ın 2024 raporuna göre, aylık sabit hat genişbant paketi ortalama 10,95 dolar21 iken, 2024 yılında 1 gigabayt (GB) mobil verinin ortalama fiyatı 7 senttir.22 Türkiye'de ortalama aylık gelir Mart 2024 itibariyle 525 dolardır.23 Kırsal bölgelerin erişimi kentsel bölgelere göre daha zayıftır.24 Euronews tarafından Aralık 2023'te raporlanan Avrupa Birliği (AB) verilerine göre, Türkiye'de temel dijital beceri oranı yüzde 33 ile AB ortalaması olan yüzde 56'nın oldukça altındadır.25

Hükümet 2022 yılında elektrik fiyatını yüzde 130 oranında artırdı. İnternet zamları 2023 seçimlerinden bu yana ertelenmiş olsa da, yüksek enflasyon insanların hayati ihtiyaçları ile internet erişimi gibi ikincil hizmetler arasında seçim yapmasına neden oldu.26 Temmuz 2023'te Türk Telekom sabit hat müşterileri için tarifeleri yüzde 38 oranında artırmıştır.27 Yine Temmuz 2023'te Türk Telekom port ücretlerine yüzde 70 oranında zam yapmıştır.28 Aralık 2023'te bir kişi Cumhuriyet'e mevcut ev internet tarifesinin fiyatının yüzde 300 arttığını belirtmiştir. 29

İnternet hizmeti üzerindeki katma değer vergisi (KDV) Temmuz 2023 itibariyle yüzde 18'den yüzde 20'ye yükseltilerek erişim maliyeti artırılmıştır.30 Daha önce Mayıs 2022'de elektronik haberleşme hizmetlerine (cihazlar dahil) uygulanan geçici Özel İletişim Vergisi akıllı telefonlar için yüzde 10'dan yüzde 12'ye, bilgisayar ve tabletler için yüzde 2'den yüzde 4'e çıkarılmıştı.31 Türkiye'de internete sabit hatlı genişbanttan ziyade cep telefonları üzerinden erişenlerin sayısı daha fazladır ve bu değişiklikten özellikle etkilenmişlerdir.32

Şubat 2023 depremlerinin ardından hükümet, üniversitelerin derslere çevrimiçi olarak devam edeceğini duyurmuş, ancak etkilenen bölgelerdeki öğrencilerin hasarlı altyapı nedeniyle derslere katılamayacağı endişesi doğmuştur (bkz. A1).33

Ekim 2023 itibariyle, 26 yaşın altındaki üniversite öğrencileri, Spor ve Gençlik Bakanlığı'na kayıt yaptırarak bir yıl boyunca 10 GB'lık veri paketine ücretsiz olarak erişebilecek. Öğrencilere ayrıca bir defaya mahsus olmak üzere 9.500 liradan (300$) daha düşük maliyetli cihazları vergiden muaf olarak satın alma fırsatı tanınacaktı.34

Ekim 2023'te, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'na bağlı bir kurum, "dijital dönüşüm ve yapay zeka alanında sertifikalı ve nitelikli işgücünü artırmak" ve mevcut mesleki yeterlilikleri modernize etmek nihai hedefiyle yeni bir konsey oluşturdu. 35

A3: Hükümet, bağlantıyı kısıtlamak amacıyla internet altyapısı üzerinde teknik veya yasal kontrol uyguluyor mu? (0-6 puan): 4

Puan değişikliği: Puan 3'ten 4'e yükselmiştir çünkü kapsama dönemi boyunca bağlantı kısıtlamaları daha az sıklıkta olmuştur.

Bağlantı kısıtlamaları nispeten seyrek olsa da, önceki yıllarda terör saldırıları veya doğal afetlerin ardından iletişim mecraları kısıtlanmıştı. Bu kapsama döneminde herhangi bir kısıtlama olmamıştır. İnternet altyapısının hükümet altında merkezileştirilmesi, yetkililerin erişimi kasıtlı olarak kısıtlamasına olanak tanımaktadır. Ayrıca, mevcut kapsama döneminde bir yayın yasağı uygulanmıştır.

Şubat 2024'te İstanbul'da bir polis karakoluna düzenlenen terör saldırısının ardından, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) bu olayla ilgili yayın yasağı getirmiştir.36 Kasım 2022'de İstanbul'da meydana gelen bir terör saldırısının ardından, sosyal medya mecralarına erişim milyonlarca kullanıcıyı etkileyecek şekilde kısıtlanmış; ayrıca bir medya karartması uygulanmıştır (bkz. B5).37 Şubat 2023'te Türkiye'nin güneyinde meydana gelen iki depremin ardından hükümet o zamanki adıyla Twitter'ı sekiz saat süreyle erişime kapatmıştır (bkz. B1).38 Türkiye'deki kullanıcılar acil servislerle iletişime geçmek için bu sosyal mecrayı kullanıyordu; engelleme kurtarma çalışmalarını aksattı. Ayrıca hükümetin, mobil hizmet operatörlerinin etkilenen bölgelerde acil durum bağlantısı sağlama girişimlerini engellediği, çünkü bu bağlantılardan gelen internet trafiğinin Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından kaydedilemediği veya izlenemediği de ortaya çıktı.39

Şubat 2020'de Türk Silahlı Kuvvetleri birlikleri Suriye'nin kuzeyinde bir hava saldırısı düzenlediğinde sosyal medya kullanıcıları bağlantı sorunları yaşadıklarını bildirdiler.40 Hükümet bu süre zarfında sosyal medya mecralarını ve mesajlaşma uygulamalarını aralıklı olarak engelledi. Benzer kısıtlamalar önceki yıllarda da Türkiye'nin Suriye'nin kuzeyindeki askeri operasyonları sırasında yaşanmıştı.41 Geçmişte internet kesintileri Kürtlerin nüfusun çoğunluğunu oluşturduğu güneydoğu bölgesini hedef almıştı.42 Eylül ve Ekim 2016'da 10 ilde internet hizmetleri 6 saat süreyle kapatılmış ve bu durum 28 Kürt belediye başkanının görevlerinden alınmasıyla aynı zamana denk gelmişti. 43

Özel şirketlere ait en az dört internet değişim noktası (IXP) bulunmaktadır. Türkiye'nin internet omurgası, ülkenin en büyük internet servis sağlayıcısı (İSS) olan Türk Telekom'un bir iştiraki olan TTNET tarafından işletilmektedir. Kısmen devlete ait olan Türk Telekom,44 ülkenin fiber-optik kablo altyapısının çoğunluğuna sahiptir. 45

A4: Hizmet sağlayıcıların çeşitliliğini kısıtlayan yasal, düzenleyici veya ekonomik engeller var mı? (0-6 puan): 3

Bazı düzenleyici ve ekonomik engeller hizmet sağlayıcıların çeşitliliğini sınırlamaktadır. Tüm tüzel kişilerin İSS işletmesine izin verilmesine rağmen, yetkilendirme için başvuruda bulunmak için bazı şartlar vardır. Gayri resmi engeller de siyasi bağları ya da ekonomik gücü olmayan yeni kurulmuş şirketlerin pazara girmesini engelleyebilmektedir.

Yasa gereği, İSS'lerin hizmet sunabilmeleri için BTK'dan faaliyet belgesi almaları gerekmektedir. Faaliyet belgesi olmadan faaliyet gösterenler 10.000 ila 100.000 lira (346 ila 3.460 dolar) para cezasına çarptırılabilir. Mobil hizmet sağlayıcıları BTK aracılığıyla lisans almak zorundadır. Ayrıca BTK, İSS'lerden yazılı bildirim talep etme yetkisine sahiptir.46

BTK'nın 2023 yılı üçüncü çeyrek raporuna göre, Türkiye pazarında 471 işletmeci bilgi ve iletişim teknolojileri (BİT) hizmetleri sunmaktadır.47 Türk Telekom tarafından 2006 yılında kurulan TTNET, söz konusu rapora göre yüzde 56,5'lik pazar payı ile hakim oyuncu konumundadır.48 Türk Telekom'un 2005 yılında özelleştirilmesinden sonra, şirket ve yöneticileri hükümet ile yakın bir ilişki sürdürmüştür (bkz. A5).49

Türkiye, Avrupa'daki en yoğun mobil pazarlardan birine sahiptir.50 Turkcell, pazarın yüzde 40'ından fazlasını elinde bulunduran lider mobil hizmet sağlayıcısıdır;51 onu çok uluslu İngiliz şirketi Vodafone ve TT Mobil takip etmektedir.52 Netgsm, Şubat 2024'ten itibaren abonelerine hizmet vermek üzere Türkiye'nin dördüncü mobil hizmet sağlayıcısı olmuştur. 53

A5: Hizmet sağlayıcıları, dijital mecraları ve daha geniş anlamda interneti denetleyen ulusal düzenleyici kurumlar özgür, adil ve bağımsız bir şekilde çalışmıyor mu? (0-4 puan): 1

Hizmet sağlayıcıları denetleyen düzenleyici kurumların bağımsızlığı bazen tehlikeye girmektedir. Telekomünikasyon sektörünün temel kanunlarında politika oluşturma, düzenleme ve operasyonlar birbirinden ayrılmıştır. UAB politika oluşturmaktan sorumluyken, BTK düzenlemeleri denetlemektedir.54

BTK'nın kendine ait özel bir bütçesi olmasına rağmen, kurul üyeleri hükümet tarafından atanmaktadır ve karar alma süreci şeffaf değildir.55

2016 darbe girişiminden sonra, ülkenin internet sitesi engelleme yasasını (bkz. B1) uygulayan Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı (TİB), hükümet üyelerinin dinlenmesine karıştığı gerekçesiyle bir kanun hükmünde kararname ile kapatılmıştır. Kurumun yetkileri BTK'ya devredildi. 56

BTK, alan adı işletme politikasını ve tüzüğünü denetler ve belirler. Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Bilgisayar Merkezi 1991 yılından beri alan adlarının yönetiminden sorumluydu. Aralık 2019'da .tr alan adının yönetimi ODTÜ'den BTK'ya devredilmiştir.57 2023'ün ilk çeyreği itibarıyla BTK tarafından tescil edilen ve yönetilen bir milyona yakın .tr alan adı bulunmaktadır.58

B. İçerik Engelleri (0-35 puan)

B1: Devlet, özellikle uluslararası insan hakları standartları tarafından korunan materyaller olmak üzere internet içeriğini engelliyor veya filtreliyor mu ya da hizmet sağlayıcılarını engellemeye veya filtrelemeye zorluyor mu? (0-6 puan): 1

Başta haber içerikleri ve yurttaş haberciliği olmak üzere çevrimiçi içeriğe yönelik engellemeler son yıllarda artış göstermiştir. İfade Özgürlüğü Derneği (İFÖD), Aralık 2023 itibariyle 953.000'den fazla alan adının ve 260.000 URL'nin engellendiğini tespit etmiştir.59

Nisan 2024'te Meta, Threads ve Instagram arasında veri paylaşımını yasaklayan bir Rekabet Kurumu kararına uymak için Threads'i Türkiye'de kapattı.60 Ağustos 2024'te, kapsama döneminden sonra, BTK herhangi bir yargı kararı olmaksızın Instagram'ı etkileyen bir erişim engeli kararı yayınladı. Yasak, Instagram'ın bir Hamas liderinin öldürülmesinin ardından başsağlığı dileyen bir gönderiyi kaldırdığı iddiasının ardından geldi. Instagram engeli sekiz gün sonra kaldırıldı. 61

Şubat 2023 depremlerinin ardından hükümet, görünüşte bu olaylarla ilgili dezenformasyonla mücadele etmek amacıyla o zamanki adıyla Twitter'ı sekiz saat süreyle erişime kapattı. Yetkililer sosyal mecranın politika ekibiyle bir araya geldi ve daha sonra şirketin dezenformasyonu mecradan kaldırmak için yetkililerle işbirliği yapmayı kabul ettiğini duyurdu.62 Engelleme, felaketin ardından insanlar Twitter'ı yardım çağrıları amacıyla kullandığından acil arama-kurtarma çalışmalarını aksattı (bkz. A3). Yine Şubat 2023'te, yerel bir sosyal medya mecrası olan Ekşi Sözlük'e erişim benzer nedenlerle engellendi63 ve kararı mahkemede temyize götürme sözü verdi.64 Ekşi Sözlük, Aralık 2023'te "kamu düzenini ve milli güvenliği korumak için" alternatif alan adlarında iki kez daha engellendi ve Ekşi Sözlük, engellemeleri haklı gösterecek herhangi bir mahkeme kararı veya açıklama almadığını söyledi. Ekşi Sözlük 2023 yılında yedi kez engellenmiştir.65 Ocak 2024'te Ekşi Sözlük'ün uygulaması, bir bakanlığın talebi üzerine ulusal güvenlik gerekçe gösterilerek Apple ve Google'ın uygulama mağazalarından kaldırıldı.66 Anayasa Mahkemesi aynı ay içinde yasağı kaldırdı. 67

Engellenen internet siteleri arasında Türkiye'nin askeri operasyonları, Kürt haberleri ve hükümete yönelik eleştiriler hakkında yayın yapanlar da bulunuyor. Engellenen bazı haber siteleri, ana akım medya tarafından büyük ölçüde ihmal edilen hikayeleri ele aldıkları için "terör örgütü propagandası" yapmakla suçlanıyor.68 Web siteleri "müstehcenlik" nedeniyle veya ateizmi teşvik eden içerikler de dahil olmak üzere İslam dinine hakaret içerdiği düşünülerek engellenebilmektedir (bkz. B2).69 Mart 2024'te, bir Kürt haber mecrası olan Mezopotamya Ajansı'nın internet sitesine erişim, "milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması" gerekçesiyle mahkeme kararıyla engellenmiştir.70 Mart 2023'te Rize Sulh Ceza Mahkemesi, İFÖD'ün Türkiye'deki erişim engelleme kararlarını derlediği EngelliWeb mecrasına karşı bir engelleme kararı vermiştir.71

Yayın dönemi boyunca bağımsız haber kuruluşları engellenmiştir. Yeni Yaşam'ın internet sitesine erişim, Temmuz 2023'te yaşanan ve gerekçesi net olmayan bir olay da dâhil olmak üzere 2020'den bu yana beş kez engellenmiştir.72 Ağustos 2023'te RTÜK, Amerika'nın Sesi'nin (VOA) internet alanını ilgili lisansa sahip olmadığı gerekçesiyle yasaklamıştır.73 Daha önce Şubat 2023'te, çoğunluğu Kürt medya kuruluşları ve edebiyat yayıncılarına ait 340 URL ve web sitesi hakkında engelleme kararı verilmiştir.74 Etkin Haber Ajansı Mart 2023'te 50. engelleme kararını almıştır.75 Bu dönemde erişime engellenen önemli haber siteleri arasında Özgürüz (2017'den beri erişime engellidir), Ahval News (2018'den beri erişime engellidir) ve Haberdar (2016'dan beri erişime engellidir) yer almaktadır.

Temmuz 2023'te BTK, Türkiye'de yerel bir temsilci atamadığı için X'e reklam yasağı getirmiştir.76 X'in Türkiye'de yerel ofis açması ve yerel bir temsilci atamasının ardından yasak Mayıs 2024'te kaldırıldı.77 Mart 2022'de, Rus rejiminin Ukrayna'yı geniş çaplı işgalini takiben, Türkiye internet kullanıcıları, ABD ve AB'nin Rus haber portalı Sputnik'e yasak getirmesinin ardından bu portala erişimde sorunlar yaşadıklarını bildirmiştir.78

Ocak 2024'te X, YouTube, Instagram ve Facebook dahil olmak üzere 210'dan fazla sosyal medya gönderisine erişimin engellenmesini talep eden yakın tarihli bir mahkeme kararına tam olarak uymadığını açıkladı. Gönderide X, mecranın engellenmesini önlemek için kararda belirtilen 12 hesap ve 15 gönderi hakkında işlem yaptığını belirtti.79

Geçtiğimiz birkaç yıl içinde Türkiye'deki kanun koyucular, hükümetin çevrimiçi alan üzerindeki kontrolünü daha da sıkılaştıran yasaları kabul etti (bkz. B3). Ağustos 2019'da, çevrimiçi yayın şirketlerinin RTÜK'e kayıt olmalarını ya da engellenme riskiyle karşı karşıya kalmalarını gerektiren bir yasa kabul edildi. 80

BTK tarafından 2011 yılında belirlenen kurallar uyarınca İSS'ler "çocuk" ve "aile" filtreleme seçenekleri sunmakta, ancak filtreleme kriterleri keyfi ve ayrımcı olmakla eleştirilmektedir.81 Çocuk filtresi Facebook, YouTube, Yaşam Radyosu, Ermeni azınlık gazetesi Agos ve evrim teorisini savunan bazı internet sitelerine erişimi engelliyor. 82

Türkiye'de kumar yasadışıdır ve çevrimiçi bahis mecraları engelleme kararları almıştır. Nisan 2022'de Ankara Jandarma Komutanlığı 387 kumar sitesinin "yasa dışı hareket ettikleri" gerekçesiyle engellendiğini duyurmuştur.83 Yetişkinlere yönelik içerik mecrası OnlyFans, genel ahlaka aykırı olduğu ve Türk aile yapısına zarar verdiği iddiasıyla Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı'na yapılan toplu ihbar kampanyasının ardından Haziran 2023'te Türkiye'de erişime engellenmiştir.84

Uber, PayPal ve Booking.com gibi hizmet siteleri Türkiye'de engelli bulunuyor.85 Bir mahkeme Ocak 2023'te "haksız rekabet" gerekçesiyle Uber'e karşı engelleme kararı almıştır.86 Scooter kiralama uygulaması ve web sitesi Martı, İstanbul Taksiciler Odası'nın şikayeti üzerine Mart 2023'te engellenmiştir.87

Kasım 2023'te BTK, İSS'lere 17 VPN hizmetine erişimi engelleme talimatı verdi.88 Daha önce 2016 yılında BTK, İSS'lere 10'dan fazla VPN hizmetinin yanı sıra atlatma aracı Tor'u da yasaklamalarını emretmişti. 8 Şubat 2023'te Top10VPN, Twitter'ın o gün engellendiği haberlerinin ortasında, VPN talebinde ulusal ortalamaya göre yüzde 491'lik bir artış olduğunu bildirdi.89

B2: Devlet veya devlet dışı aktörler yayıncıları, dijital mecraları, içerik sağlayıcıları veya diğer aracıları, özellikle de uluslararası insan hakları standartları tarafından korunan materyalleri silmeye zorlamak için yasal, idari veya diğer yollara başvuruyor mu? (0-4 puan): 0

Yaygın engellemenin yanı sıra, devlet yetkilileri içeriğin silinmesini veya kaldırılmasını talep etme konusunda proaktif davranmaktadır.

Sosyal medya mecraları para cezalarından, reklam yasaklarından, erişim engellemelerinden ve bant genişliği daraltmalarından kaçınmak için idari kararlara ve mahkeme emirlerine uymaktadır.90 Popüler web siteleri de içerik kaldırma kararlarına tabidir.

Haziran 2023'te, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın oğluna yönelik bir soruşturmayla ilgili bir haber, İstanbul Anadolu Sulh Ceza Mahkemesi tarafından Reuters, VOA, Euronews, MSN ve Türkiye'deki neredeyse tüm bağımsız haber kuruluşlarını hedef alan bir erişim engelleme kararı aldı.91 Mart 2024'te İstanbul'da bir mahkeme, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın oğlunun yolsuzluk ve iş ilişkilerine karıştığı iddiasıyla ilgili daha önce verilen erişim engelleme kararlarını konu alan 67 haber hakkında erişim engelleme kararı verdi.92 Gazeteci Metin Cihan, AKP'nin İsrail ürünlerine kısmi boykot çağrısı yapmasına rağmen eski başbakan Binali Yıldırım'ın oğlunun İsrail ile ticarete devam ettiğine ilişkin X'teki paylaşımlarını silmesi için mahkeme kararı aldı. Cihan, Aralık 2023'te paylaşımlarını silmeyi reddettiğini söyledi. 93

Ağustos 2023'te, bağımsız haber kuruluşları Sol Haber, Birgün, Cumhuriyet ve Halk TV'nin internet haberleri, İstanbul il hükümetinin koruması altındaki çocuk evlerinde kalan çocukların bir dini tarikat tarafından işletilen 40 günlük bir eğitim kampına gönderildiğini ortaya çıkardıkları için engellenmiştir.94 Mart 2024'te, AKP'li bir siyasetçinin yasadışı Gülen ağıyla bağlantılarına ilişkin haberler "kişilik haklarının ihlali" gerekçesiyle mahkeme kararıyla engellenmiştir.95

HÜDA-PAR'ın (Hür Dava) Mayıs 2023 yerel seçimleri öncesinde iktidardaki Cumhur İttifakı koalisyonuna dahil edilmesinin ardından, HÜDA-PAR'ın Kürt Hizbullah'ı (benzer isimli Lübnan örgütü ile bağlantısı olmayan bir militan grup) ile bağlantılarına ilişkin 47 haber, İstanbul'daki bir mahkemenin ve HÜDA-PAR'ın talebi üzerine engelleme ve içerik kaldırma kararlarına tabi tutulmuştur.96

Ağustos 2023'te gazeteci Murat Ağırel'in Sayıştay'ın raporları sansürlediğini belgeleyen makalesi engellendi.97 Ekim 2023'te Birgün gazetesi yazarı Timur Soykan'ın yargıdaki bir yolsuzluk skandalını ortaya çıkaran haberi engellendi ve haberde adı geçen kişilerin kişilik haklarını ihlal ettiği iddiasıyla içerik çıkarma kararı verildi. Hepsi aynı hakim tarafından verilen 10 ayrı içerik kaldırma kararı, Soykan'ın haberiyle ilgili 741 haber için 161 haber kuruluşunu hedef aldı.98

Ocak 2024'te İstanbul Onuncu Sulh Ceza Mahkemesi, Sabah, NTV ve Hürriyet'in arşivlerinde bulunan ve 1998 yılında yayınlanan haberlere erişimi engellemiştir.99 Ekim 2023'te, CHP milletvekili Utku Çakırözer, 2022'de yolsuzlukla ilgili 6.500'den fazla haberin engellendiğini ve 5.000'den fazlasının kaldırıldığını belirtti.100 Kasım 2023'te, bir Sol TV programı olan Sansür, erişim engelleme ve içerik kaldırma kararlarıyla karşılaşan haberleri tartıştığı için engellendi.101 Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın eski avukatı Mustafa Doğan İnal, Aralık 2023'te kendisiyle ilgili 117 haber ve paylaşım hakkında içerik engelleme kararı verilmesi için bir mahkemeyi ikna etmiştir; İnal, 2022 ve 2023 yıllarında da çok sayıda haber ve diğer içeriğin engellenmesi için başarılı bir şekilde başvuruda bulunmuştur.102 Kürtçe yayın yapan Xwebûn gazetesinin internet sitesi Ocak 2024'te engellenmiş, ancak engelleme gerekçesi belirtilmemiştir. 103

Ağırlıklı olarak Alibaba'nın sahibi olduğu bir e-ticaret mecrası olan Trendyol, Cumhuriyet Gazetesi'nin Ocak 2023 tarihli e-ticaret yasasına karşı manipülatif içerik yayınlaması için para aldığı iddialarını belgeleyen bir makaleyi çevrimiçi olarak yayınladıktan sonra Medya Ombudsmanı Faruk Bildirici'ye karşı sansür kararı talep etti. Yazıda, haber sitesine ödeme yapan kuruluşlardan biri olarak Trendyol'un adı geçiyordu. 104

Sürgündeki bazı gazetecilerin YouTube kanalları Türkiye'de periyodik olarak engelleniyordu, ancak kullanıcılar konum ayarlarını değiştirerek bu kanallara erişebiliyordu. Ancak Ocak 2023'te YouTube, konum tabanlı ayarları değiştirme seçeneğini kaldırarak izleyicilerin sürgündeki gazetecilerin YouTube kanallarına erişmek için VPN kullanmalarını zorunlu hale getirdi. 105

Hükümet, sosyal medya şirketlerinden içerik kaldırma taleplerinde bulunuyor. Aralık 2022 itibarıyla Türkiye'de 55.000'den fazla X gönderisi engellenmiştir.106 Mart 2023'te X, ülke bazlı içerik engellemesi başlattı ve çevrimiçi haber mecraları Diken ve Birgün'den deprem sonrası yardım çalışmalarının yetersizliği hakkındaki paylaşımlara erişimi kaldırdı.107 Yeşil Gazete'nin Diken ve Birgün'ün içerik engellemesini tartışan X gönderileri, X'in gönderilerine erişimin engellenmesi için mahkeme kararı almasının ardından Ağustos 2023'te engellenmiştir. 108

Basın İlan Kurumu (BİK), Temmuz 2022'de yürürlüğe giren "Basın Ahlak Esasları" hakkında bir yönerge yayınladı.109 Ahlak ve ulusal değerlerle ilgili muğlak bir dil içeren yönerge, hak grupları, kadın hareketleri ve LGBT+ topluluğuna ait içeriklerin kaldırılmasına yol açabilir. Yönergeye göre, "yetkililer tarafından doğrulanmayan" her türlü içerik dezenformasyon olarak kabul edilebilecek ve içerik kaldırma emirlerine tabi tutulabilecektir.

Temmuz 2020'de, unutulma hakkı yetkili makamlar tarafından tanınmış ve yurttaşların arama sonuçlarından içeriklerin kaldırılmasını sağlamalarına olanak tanınmıştır. Ancak yetkililer bu uygulamayı, önde gelen siyasetçilerle ilgili olumsuz haberleri kaldırmak için manipüle etmiştir. 110

Yayın mecralarındakiiçerikler zaman zaman sansürlenmektedir.111 Temmuz 2023'te RTÜK, çevrimiçi yayın mecrası Bein, Blu TV, Disney+, Mubi, Netflix ve Amazon Prime Video'ya "Türk aile yapısı ile sosyal ve kültürel değerleri" ihlal ettikleri gerekçesiyle para cezası verdi. RTÜK, birden fazla yapımda LGBT+ sahnelerinin yer almasını, müstehcenliği ve "genel ahlaka aykırı sahneleri" gerekçe gösterdi.112

Ekim 2023'te Milli Piyango Müdürlüğü, bir sosyal medya kullanıcısının tanıtmak istediği tüm bağlantıları birleştirmeye izin veren çevrimiçi bir mecra olan Linktree'ye, yasadışı kumar ve terör faaliyetlerinin finansmanı iddiasıyla erişim engelleme kararı verdi. 113

Bir LGBT+ arkadaşlık uygulaması olan Hornet, Ankara Jandarma Komutanlığı'nın mahkeme kararıyla kaldırılmasını talep etmesinin ardından Ağustos 2021'de Apple'ın Türkiye'deki uygulama mağazasından kaldırıldı.114 Şubat 2024'te Anayasa Mahkemesi, Hornet'e yönelik 2020 tarihli yasağın anayasaya aykırı olduğuna hükmederek yasağı kaldırdı ve uygulamanın Türkiye'deki kullanıcılar için Apple ve Google uygulama mağazalarında geri yüklenmesine izin verdi.115

B3: İnternet ve dijital içerik üzerindeki kısıtlamalar şeffaflıktan, belirtilen amaçlarla orantılılıktan veya bağımsız bir temyiz sürecinden yoksun mu? (0-4 puan): 1

Dijital içeriğe yönelik pek çok çevrimiçi kısıtlama orantılılık ve şeffaflıktan yoksundur.

Çevrimiçi içeriğin engellenmesi ve kaldırılması, çocukları korumak ve çocukların cinsel istismarı, uyuşturucu kullanımı, tehlikeli madde temini, fuhuş, müstehcenlik, kumar, intihara teşvik ve cumhuriyetin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'e karşı işlenen suçlar dahil olmak üzere yasadışı ve zararlı içeriğe erişimi önlemek amacıyla ilk olarak 2007 yılında çıkarılan 5651 sayılı Kanun116 kapsamında düzenlenmektedir.117 İçerik sağlayıcıların, yer sağlayıcı şirketlerin ve İSS'lerin sorumlulukları bu yasada belirtilmiştir. Yasaklanmış içeriğe sahip yurt içinde barındırılan web siteleri kapatılabilirken, yurt dışında bulunan web siteleri İSS'ler aracılığıyla engellenebilir ve filtrelenebilir. Yasa son yıllarda sansürün yasal olarak izin verilebilir olduğu durumları genişletmek için değiştirilmiştir. 118

Ocak 2024'te Anayasa Mahkemesi, 5651 Sayılı Kanun'un internet yayınlarını düzenleyen ve "kişilik haklarının" ihlali nedeniyle erişim engelleme ve içerik kararlarına izin veren 9. Maddesini anayasaya aykırı bulmuştur; ancak bu karar Ekim ayına kadar yürürlüğe girmeyecektir. 2014 ve 2022 yılları arasında 9. Madde 35.000'den fazla haberin engellenmesi için dayanak olarak kullanıldı.119 Anayasa Mahkemesi'nin erişim engelleme kararlarının anayasaya aykırı olduğunu belirten 2021 tarihli kararına rağmen, yüz binlerce karar uygulanmaya devam etti.120 Ağustos 2023'te Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, tüm internet protokol (IP) adreslerinin düzenli olarak taranmasını savunurken, Türkiye'de Ulusal Çevrimiçi Ayaklanmalarla Mücadele Merkezi'nin (USOM) kurulduğu 2014 yılından bu yana 108 milyon erişim engelleme kararının zararlı olduğu iddia edilen yaklaşık 253.000 web sitesini hedef aldığını açıkladı. 121

Türkiye makamları çevrimiçi içeriği sansürlemek için çeşitli araçlara sahip. BTK, engelleme emirlerine dört saat içinde uymayan İSS'lere 300.000 liraya (10.380 dolar) kadar para cezası verebilmektedir. Proxy siteleri gibi hedeflenen siteye erişimin tüm alternatif yollarını engellemek için önlem alınmaması 50.000 lira (1.730 dolar) para cezasına neden olabilir.122 2019 tarihli bir yönetmelik, RTÜK'ün ses ve video yayın hizmetleri de dâhil olmak üzere çevrimiçi içeriği düzenlemesine de olanak tanımaktadır (bkz. B2 ve B6).123 Yasa, Netflix ve Amazon Prime Video'nun 2020'de yaptığı gibi, yayın hizmetlerini lisans başvurusunda bulunmaya zorluyor. 124

Temmuz 2020'de milletvekilleri, yetkililere çevrimiçi içeriği sansürlemek için daha fazla güç sağlayan Sosyal Medya Düzenlemeleri Kanunu'nu kabul etti.125 Yasa özellikle sosyal medya şirketlerinin içerik kaldırma taleplerine 48 saat içinde yanıt vermesini gerektiriyor; buna uyulmaması ciddi para cezalarıyla sonuçlanabilir (bkz. B6).126

Ekim 2022 tarihli Dezenformasyon Yasası, dijital mecralar için yeni yaptırımlar ve içerik kaldırma gereklilikleri getirmektedir (bkz. C2). İçerik kaldırma taleplerine uymayan mecraların altı aya kadar reklam alması yasaklanabilir ve bant genişliği yüzde 50 oranında azaltılabilir.127

Mayıs 2023'te yapılacak genel seçimler öncesinde Twitter, hükümetin talebi üzerine şeffaflıktan yoksun bir kararla bazı içeriklere erişimi engelledi.128 Engelleme, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı'nın (CİD) koordineli dezenformasyon kampanyalarına izin verdikleri gerekçesiyle bazı sosyal medya mecraları hakkında suç duyurusunda bulunmasının ardından geldi.129 Muhalefet adayı Kemal Kılıçdaroğlu'nun seçmenlere gönderdiği kısa mesaj servisi (SMS) mesajlarının, seçim öncesi "dijital veya analog" propagandanın yasak olması nedeniyle, seçimlerin ikinci turundan iki gün önce BTK tarafından engellendiği bildirildi. 130

Engelleme kararlarının çoğu mahkemeler yerine BTK131 tarafından verilmektedir.132 Engelleme kararlarını çevreleyen prosedürler şeffaf değildir ve temyize gitmek isteyenler için önemli zorluklar yaratmaktadır. Mahkeme kararlarının arkasındaki gerekçeler engelleme bildirimlerinde sunulmamakta ve ilgili kararlara kolayca erişilememektedir. Sonuç olarak, site sahipleri sitelerinin neden engellendiğini ve kararı hangi mahkemenin verdiğini tespit etmekte zorlanmaktadır. BTK'nın görevi adli engelleme kararlarını uygulamaktır, ancak yabancı web siteleri, çocukların cinsel istismarı ve müstehcenlik içeren içerikler için idari kararlar da verebilir. Bazı durumlarda BTK, bir web sitesinin tamamını etkileyecek bir engelleme kararı vermekten kaçınmak için içerik ve yer sağlayıcılarından rahatsız edici öğeleri sunucularından kaldırmalarını ister.

İçerik kısıtlama kararlarına yapılan itirazlar nadiren etkili oluyor. Sendika.org, Yeni Yaşam ve Etkin Haber Ajansı gibi haber kuruluşları 2015'ten bu yana birçok kez alan adlarını değiştirmek zorunda kalmış, Sendika.org 64 kez alan adını değiştirmek zorunda kalmıştır.133 Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Mart 2020'de bu eylemlerin ifade hürriyeti haklarının ihlali anlamına geldiğine hükmetti. Sendika.org'u etkileyen bir engelleme kararı Ekim ayında kaldırılırken, diğerleri yürürlükte kaldı. 134

B4: Gazeteciler, yorumcular ve sıradan insanlar internette otosansür uyguluyor mu? (0-4 puan): 1

Dijital medya kuruluşları, artan otosansür nedeniyle engellere maruz kalmaktadır. Yurttaşlar bloglar ve sosyal medya aracılığıyla siyasetçileri ve liderleri sorgulayabilir ve eleştirebilirken, çevrimiçi kullanıcılara yönelik sindirme ve kovuşturmalar birçok kişinin otosansür uygulamasına neden olmuştur. Cumhurbaşkanına hakaret suçlamasıyla açılan çok sayıda dava ve hükümetin gözetim yetkileri son yıllarda sosyal medya kullanıcıları üzerinde önemli bir etki yaratmıştır (bkz. C3 ve C5).135 Birçok yorumcu, gazeteci, blog yazarı ve akademisyen, hassas konularda kamuya açık yorum yapmaktan ve görüşlerini yayınlamaktan kaçındıklarını belirtmiştir (bkz. B5). 136

Sosyal medyada artan yabancı düşmanlığı ve hükümetin mülteci hakları örgütlerine yönelik baskıları nedeniyle, göçmenlik ve mülteci hakları konusunda çalışan birçok sivil toplum kuruluşu (STK), yetkililerin cezalandırma korkusuyla çevrimiçi faaliyetlerini iptal etti veya erteledi ve açıklama yapmaktan kaçındı.137 Şubat 2023 depremlerinin ardından, göçmenlik ve mülteci hakları konusunda çalışan STK'lar tacizden kaçınmak için isimsiz bir ortak bildiri yayınladı.138

LGBT+ kişiler ve LGBT+ konularında içerik yayınlayanlar sıklıkla otosansür uygulamaktadır. LGBT+ içeriği paylaşan web siteleri engellenmekte, yayın hizmetleri içeriklerini sansürlemekte, ve gökkuşağı imgeleri içeren sosyal medya paylaşımları kaldırılmaktadır.139

Kasım 2022'de TV100, YouTube kanalında Türkiye İşçi Partisi (TİP) Genel Başkanı Erkan Baş'ın yaptığı bir konuşmanın videosunu gönüllü olarak sansürledi. Yayın kuruluşu, Baş'ın konuşmasının Cumhurbaşkanı Erdoğan'ı 1961 tarihli bir hiciv romanındaki kurgusal bir karakter olan İbrahim Zübükzade'ye benzettiği bölümleri kesti.140

Medya, sosyal medya ve kültür-sanat alanlarındaki sansürü izleyen ve raporlayan Susma 24, 2020 raporunda Ankara'nın LGBT+ gruplarını hedef alması, gazetecilerin yargılanması, haberlerin engellenmesi, yayıncılara verilen ağır para cezaları ve sosyal medya kullanıcılarının yargılanması nedeniyle otosansürün giderek yaygınlaştığını belirtti.141 Susma 24, 2023 raporunda, dijital mecralarda sanatsal ifade hürriyetine karşı verilen sansür kararlarının neredeyse yarısının LGBT ile ilgili konuların tasvir edilmesinden kaynaklandığını belirtti. 142

B5: Çevrimiçi bilgi kaynakları hükümet ya da diğer güçlü aktörler tarafından kontrol ya da manipüle ediliyor mu? (0-4 puan): 1

Devlet destekli medya ve sosyal medya içeriğinin hükümet tarafından manipüle edilmesi, çevrimiçi bilgi ortamını olumsuz etkilemiştir. Özellikle Kürtlerin çoğunlukta olduğu güneydoğu ile ilgili medya haberleri büyük ölçüde hükümet tarafından kontrol edilmektedir.

Mayıs 2023 genel seçimleri öncesinde, hükümet yanlısı dezenformasyon internette yaygınlaştı. Cumhurbaşkanı Erdoğan sosyal medyada CHP adayı Kılıçdaroğlu'nu aranan teröristlerle yan yana gösteren yanıltıcı bir video paylaştı.143 Bağımsız bir medya raporu, AKP'nin videoyu geliştirmek ve tanıtmak için Mısırlı bir şirkete 200.000 lira (10.800 dolar) ödediğini ortaya çıkardı. 144

Çok sayıda rapor, iktidardaki AKP'nin çevrimiçi tartışmaları manipüle etmek, belirli gündemleri yönlendirmek ve sosyal medyada hükümeti eleştirenlerle mücadele etmek için 2023 itibariyle sayıları yaklaşık 8.000 kişiyi bulan bir "trol ordusu" kurduğunu ortaya koymuştur.145 2016'da sızdırılan e-postalar, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın yakın çevresinin sosyal medyada eleştirel söylemlere karşı koymak ve protesto hareketlerini zayıflatmak için koordineli bir kampanya yürüttüğünü ortaya koydu.146 Ağustos 2021'de yayınlanan bir rapor, bu trollerin dezenformasyon kampanyalarını meşrulaştırmak için sıklıkla siyasi figürlerin "kılığına girdiğini" ortaya koydu. 147 Ocak 2023'te Birgün, İçişleri Bakanlığı (İB) yetkilisi Emin Şen'in trol ağlarını denetlemekle görevlendirildiğini bildirdi.148 İktidardaki AKP'nin muhalefete karşı kayıplar yaşadığı Mart 2024 yerel seçimlerinden sonra149 hükümet yanlısı sosyal medya hesapları AKP yetkilisi Özlem Zengin'i hedef aldı; Zengin'in 2020'de verdiği bir röportajda eşcinsel yakınlaşma sahneleri içeren Bohemian Rhapsody filmine hayran olduğunu söylemesine atıfta bulundular. Hükümet yanlısı sesler, Zengin'in açıklamasının muhafazakarları AKP'ye oy vermekten kaçınmaya teşvik ettiğini söyledi.150

Hükümeti eleştiren gazeteciler, akademisyenler ve muhalif siyasetçiler X'te, genellikle onları itibarsızlaştırmak için çalışan düzinelerce kullanıcı tarafından organize bir tacize maruz kalmıştır (bkz. C7).151 Mayıs 2023 seçimleri öncesinde Habertürk, AKP ve müttefikleri tarafından sık sık hedef gösterildi; yerel seçimlerin ardından Habertürk muhabiri Fatih Altaylı haber mecrasından ayrılırken, bir başka gazeteci İsmail Saymaz da çevrimiçi köşe yazılarına son verildiğini ve mecranın siyaset dışı konulara yöneleceğini duyurdu.152

Türkiye'de koordineli gerçek dışı faaliyetler tespit edildi. Aralık 2021'de Meta, Türkiye ve Libya kaynaklı gerçek olmayan Facebook ve Instagram hesaplarından oluşan bir ağı kaldırdı.

Hükümet, yanlış bilginin yaygın olduğunu iddia ederek ve kullanıcıları devlet tarafından verilen bilgilere güvenmeye veya devlet tarafından finanse edilen doğrulama mecralarını kullanmaya teşvik ederek çevrimiçi bilgi alanını kontrol etmeye çalışmıştır.153 Ağustos 2022'de CİD, Dezenformasyonla Mücadele Merkezi'nin kurulduğunu duyurdu.154

B6: Bireylerin çevrimiçi içerik yayınlama becerilerini olumsuz etkileyen ekonomik, düzenleyici veya diğer kısıtlamalar var mı? (0-3 puan): 1

Bazı ekonomik kısıtlamalar kullanıcıların çevrimiçi içerik yayınlama becerilerini olumsuz etkileyebilmektedir. Hükümet, AKP dostu online mecraları reklam yoluyla mali olarak desteklerken, eleştirel yayınlardan bu desteği esirgemekte ve bağımsız online medyayı dezavantajlı bir konumda bırakmaktadır.155 Ağ tarafsızlığı Türkiye yasaları tarafından açıkça korunmamaktadır.

Mart 2018'de TBMM, RTÜK'e Netflix gibi ticari yayın hizmetlerinin yanı sıra Arti TV ve Deutsche Welle (DW) gibi yabancı merkezli çevrimiçi medya mecraları da dahil ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere çevrimiçi içeriği düzenleme yetkisi veren bir tasarıyı onayladı.156 RTÜK yönetmeliği, kuruma çevrimiçi içerik sağlayıcılara 100.000 lira (3.460 dolar) karşılığında lisans verme ve sağlayıcılara para cezası verme veya lisanslarını iptal etme yetkisi veriyor.157 Kapsama döneminden sonra, Haziran 2024'te RTÜK, çevrimiçi yayın mecralarının yıllık satışlarının yüzde 1,5'ini medya düzenleyicisine ödemelerini gerektiren yeni bir düzenleme duyurdu. Bu düzenlemenin Temmuz 2025'te yürürlüğe girmesi öngörülüyor. 158

Haziran 2022'de, VOA ve DW'nin internet siteleri, lisans alamadıkları gerekçesiyle Ankara Birinci Sulh Ceza Mahkemesinin kararıyla erişime engellenmiştir (bkz. B1).159 Mart 2023'te, Teknoloji Bakanlığı DW Türkçe'nin lisansını yenilememiş ve medya kuruluşunun ofislerini kapatmasını gerektirmiştir.160

Temmuz 2020 tarihli Sosyal Medya Düzenlemeleri Kanunu, günlük bir milyondan fazla kullanıcısı olan sosyal medya şirketlerini yerel bir temsilci ile ülke içinde ofis açmaya zorlamaktadır (bkz. B3). Aralık 2020'de Facebook, Instagram, YouTube, Periscope ve Twitter, temsilci atamadıkları için 10 milyon lira (1,2 milyon dolar) para cezasına çarptırıldı.161 YouTube, Facebook ve Twitter daha sonra yerel ofisler açtı, ancak şirketler içerik denetleme, şeffaflık ve yayın politikalarını değiştirmeyeceklerini iddia ettiler.162 Haziran 2021'de Dijital Platformlar Komisyonu Başkanı, günlük bir milyondan fazla kullanıcısı olan tüm mecraların yerel ofisler açtığını belirtti.163

Ocak 2023'te Elektronik Ticaret Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun yürürlüğe girmiştir; değiştirilen yönetmelik, e-ticaret hizmetleri sunan şirketler için lisanslama kuralları ve reklam kısıtlamaları içermektedir.164 Düzenlemelere uyulmaması, 20.000 liraya (692 dolar) kadar idari para cezasına veya web sitesinin engellenmesine neden olabilir.165

Mart 2020'de yürürlüğe giren Dijital Hizmetler Vergisi, oyun, müzik ve video mecraları ; uygulamalar; sosyal medya mecralarının ücretli hizmetleri ve ürün veya hizmet satışına izin veren web mecralarının yüzde 7,5 satış vergisi ödemesini gerektiriyor. Değişiklikte yer alan bir madde, cumhurbaşkanının gerekli görmesi halinde bu oranı yüzde 1'e indirmesine veya iki katına çıkararak yüzde 15'e yükseltmesine imkân tanıyor. 166

Ocak 2024'te Ticaret Bakanlığı, çevrimiçi ticareti düzenlemek ve elde edilen gelirin vergilendirilmesini sağlamak amacıyla nasıl sosyal medya fenomeni olunabileceğine ilişkin düzenlemeler getirmeyi planladığını duyurdu.167 Mayıs 2021'de Ticaret Bakanlığı, sosyal medya hesaplarındaki tüm reklamların bu şekilde işaretlenmesini gerektiren bir yönerge yayınlamıştı.168 Aralık 2022'de Reklam Kurulu, üç sosyal medya fenomenine hesaplarındaki reklamları açıklamadıkları gerekçesiyle 155.000 lira (8.310 dolar) para cezası verdi. 169

Mayıs 2024'te Adalet Bakanlığı, yabancı fon alan STK'ları ve medya kuruluşlarını hedef alabilecek bir "yabancı etki ajanı" yasa taslağı hazırladı;170 taslak, kapsama süresinin ardından Haziran 2024'te yargı paketi yasasından çıkarıldı. 171

Yetkililerin LGBT+ bireylere yönelik baskılarının bir parçası olarak Reklam Kurulu, gökkuşağı temalı ürünlerin ve LGBT+ sloganları veya sembolleri içeren her türlü materyalin e-ticaret mecralarında satışının "18+ yetişkin içeriği" uyarısı taşımasını zorunlu kılmıştır.172 2022 tarihli tüketiciyi koruma yasası kapsamında Reklam Kurulu, tüketicileri "zararlı" LGBT+ reklamlarından korumak amacıyla web sitelerini engelleme yetkisine sahiptir.173

Ocak 2023'te BDDK, reklam alan çevrimiçi medya için yeni düzenlemeler açıkladı. Yönetmelik kapsamında kamu reklamı almaya hak kazanmak için yayın organlarının en az 32 kişi istihdam etmesi ve iki yıl beklemesi gerekecektir.174 Mayıs 2024'te BDDK, çevrimiçi haber medyası için kamu fonlarının dağıtımına temel teşkil edecek çevrimiçi medyanın ziyaretçi trafiğinin izlenmesine ilişkin yeni bir yönetmelik yayınlamıştır.175

2012 yılından itibaren yapılan düzenlemelerle .tr alan adı uzantıları Türkiye Cumhuriyeti'nin ortak mülkiyetindedir. Türkiye'deki bireylerin, talep edilen alan adı ile aynı adı taşıyan bir ticari marka, şirket veya STK'ya sahip olmadıkları sürece, bu alan adı ile biten alan adlarını kaydetmelerine ve sahip olmalarına izin verilmez.176

B7: Çevrimiçi bilgi ortamında çeşitlilik ve güvenilirlik eksikliği var mı? (0-4 puan): 2

Bağımsız yayın organlarının kapatılması, hükümet yanlısı medyanın üstünlüğü ve otosansür, çevrimiçi içeriğin çeşitliliğini olumsuz yönde etkilemiştir. Hükümetin büyük medya kuruluşlarına sahip olması ve bunları kontrol etmesi bağımsız gazetecilik için zorluklar yaratmıştır.177 LGBT+ sorunları ve ateizm gibi konularla ilgili içerikler sıklıkla sansürlenmektedir (bkz. B1). Kürt yanlısı içerikler de kaldırılmaktadır (bkz. B2).

Türkiye’de internet kullanıcıları, ülkenin kısıtlayıcı mevzuatına ve birçok bağımsız medya kuruluşunun engellenmesine rağmen güvenilir haberler için çevrimiçi yayınlara güvenmektedir. Kapsam döneminde yetkililer uluslararası haber mecralarına erişimi daha da kısıtladı (bkz. B1). Önde gelen yerli ve yabancı haber sitelerinin sansürlenmesi ve hükümetin muhabirlerin haberleri üzerindeki etkisi, özellikle Kürtlerin çoğunlukta olduğu güneydoğuda bilgi toplamayı daha da zorlaştırmaktadır.

Türkiye'de VPN hizmetlerine yönelik yasal bir yasak bulunmamakla birlikte, Aralık 2023'te BTK tarafından yayınlanan bir kararla 17 VPN etkin bir şekilde yasaklanmıştır.178 Yasal bir yasak olmasa bile kullanıcılar, VPN sunucularını hedef alan engellemeler veya VPN trafiğini tespit edip engelleyebilen derin paket incelemeleri (DPI) nedeniyle satın aldıkları VPN hizmetlerine erişimde yaygın zorluklar yaşadıklarını uzun zamandır bildiriyorlar.179 Ayrıca, popüler VPN hizmetlerinin devam eden engellenmesi, kullanıcıların engellenen web sitelerine ulaşmasını daha da zorlaştırmıştır (bkz. B1). 180

Hükümet sosyal medya içeriğini giderek daha fazla sansürlemeye çalışsa da sosyal medya mecraları önemli bir bağımsız haber kaynağı sağlamaktadır (bkz. B2).181 Reuters Gazetecilik Çalışmaları Enstitüsü'nün 2023 Dijital Haber Raporu, insanların haber tüketimi için YouTube, Instagram, Twitter, Facebook ve WhatsApp'ı giderek daha fazla kullandığını ortaya koymuştur. 182

Hükümetin büyük ölçekli medya kuruluşları üzerinde önemli bir kontrole sahip olması nedeniyle, hükümeti eleştirenler ve muhalefet liderleri görüşlerini yaymak için özellikle Emin Çapa ve DW Türkçe'nin kanallarını kullanarak YouTube'u giderek daha fazla kullanmaktadır. British Broadcasting Corporation (BBC), DW, France 24 ve VOA da Türkçe YouTube kanalları açarak bağımsız bilgi kaynaklarına erişimi genişletmiştir.183 Geçtiğimiz on yılda, engellenen veya sansürlenen mecralar, hükümet engellemelerinden ve sansürden kaçınmak için sosyal medya kanalları ve mesajlaşma uygulamalarındaki kapalı devre grupların yanı sıra gönüllü raporlama ve yurttaş haberciliği gibi yeni medya uygulamalarını kullandı.

Bazı eleştirel haber kuruluşları Google'ı arama sonuçlarında kendilerini ön plana çıkarmamakla ve hükümet yanlısı haberleri bağımsız kuruluşların önüne geçirmekle suçladı. Ağustos 2023'te Sözcü ve Halk TV, Google'ın arama sonuçlarında daha az öne çıkmalarının ardından görünürlüklerinde ciddi bir düşüş yaşandığını belirttiler.184 Halk TV, Google'ın arama sonuçlarında bağımsız haberlerin yalnızca yüzde 26,2 oranında öne çıktığını, buna karşılık hükümet yanlısı haberlerin yüzde 73,8 oranında öne çıktığını belirtti.185

Teyit.org, Doğruluk Payı ve Malumatfuruş gibi bağımsız doğrulama girişimleri de bilgi kaynağı olarak işlev görmektedir.

B8: Koşullar, bireylerin topluluk oluşturma, harekete geçme ve özellikle siyasi ve sosyal konularda çevrimiçi kampanya yürütme becerilerini engelliyor mu? (0-6 puan): 3

Dijital aktivizm 2013 Gezi Parkı eylemlerinden bu yana ülkede önemli bir rol oynamıştır, ancak 2016 darbe girişiminin ardından oluşan baskıcı iklim ve insanların artan otosansür eğilimi nedeniyle son yıllarda azalmıştır. Aktivist ağlar, hükümet ajanlarının sızma korkusuyla açık çağrılar yapmak yerine çoğu faaliyeti kapalı kapılar ardında gerçekleştirmeyi tercih etti. 186

Şubat 2023 depremlerinin ardından Ahbap adlı STK internet üzerinden düzenlediği kampanyalarla bir milyar liranın (53 milyon dolar) üzerinde bağış topladı. Ancak Ahbap, devlet destekli kurumlardan daha fazla fon topladıktan sonra hükümet yanlısı troller tarafından hedef alındı. Ahbap yardım çalışmalarını koordine etmeye çalışırken 400.000'den fazla siber saldırıya maruz kalmıştır (bkz. C8).187

İnternet kullanıcıları adaleti savunmak ve ana akım medyada görmezden gelinebilecek ceza davalarına dikkat çekmek için sosyal medyaya başvuruyor. 2021'in başlarında, Boğaziçi Üniversitesi'ne hükümet tarafından atanan bir kayyumun rektör olmasının ardından öğrenciler, öğretim üyeleri ve mezun örgütleri çevrimiçi ve çevrimdışı protestolar düzenledi. Barışçıl protestoculara yönelik şiddetli baskıların ortasında, birçok öğrenci protestoları sosyal medyada destekledikleri için tutuklandı.188 Öğrencilerin ve kulüplerin materyallerine üniversite güvenliği tarafından el konulurken, bu materyaller arasında internette provokatif faaliyetlerde bulunmakla suçlanan Boğaziçi TV'nin afişi de yer aldı. Güvenlik görevlileri materyallere el konulması yönünde herhangi bir resmi emirden bahsetmedi.189 Devam eden baskılara rağmen üniversitedeki öğrenciler internet üzerinden örgütlenmeye devam ediyor; Ekim 2023'te öğrencilerin öncülüğünde Filistin yanlısı gösteriler düzenlendi ve internet üzerinden canlı yayınlandı. 190

Yetkililer son yıllarda çevrimiçi mobilizasyonu sınırlandırdı. Nisan 2021'de, 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü öncesinde, Emniyet Genel Müdürlüğü (EGM), muhtemelen polisin aşırı güç kullanımına yönelik çevrimiçi eleştirileri önlemek amacıyla, yurttaş haberciliğini ve protestoların kaydedilmesini yasaklayan bir genelge yayınladı. Ertesi ay, 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü eylemleri sırasında polis bu yasağı profesyonel gazetecilerin cihazlarındaki içeriği hukuka aykırı bir şekilde silmeyi meşrulaştırmak için kullandı.191 Danıştay, protestolar sırasında görsel-işitsel kayıtları yasaklayan yönergenin bilgiye erişim hakkı ve basın özgürlüğünün ihlali olduğuna hükmederek Kasım 2021 itibariyle yürürlükten kaldırılmasına karar verdi.192 Yönerge yürürlükten kaldırılmış olsa da uygulama keyfi olarak devam etmektedir. 193

Temmuz 2023'te İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, 17 yaşındaki bir gencin ölümünün ardından Fransa'daki kitlesel eylemlerle ilgili provokatif sosyal medya faaliyetleri hakkında, Türkiye'deki mülteciler arasında benzer protestoları ateşleme riski nedeniyle soruşturma başlattı.194 Kasım 2021'de, liradaki dalgalanmalar ülkenin ekonomik istikrarını tehdit ettiğinde, bazı çevrimiçi kullanıcılar sosyal medya aracılığıyla protesto çağrısında bulundu. EGM, protesto çağrısı yapan 271 kullanıcının güvenlik birimleri tarafından soruşturulduğunu açıkladı.195

Aralık 2020'de, görünüşte uluslararası terör ağlarının finansmanını ele alan bir yasa kabul edildi. Yasa, yurttaşların hem çevrimdışı hem de çevrimiçi toplanma hakkını kısıtlayan ve hükümetin hak odaklı STK'lara kayyum atamasına yetki veren maddeler içeriyor. 196

C. Kullanıcı Hakları İhlalleri (0-40 puan)

C1: Anayasa veya diğer yasalar, internet de dahil olmak üzere ifade hürriyeti, bilgiye erişim ve basın özgürlüğü gibi hakları korumakta başarısız mı ve bunlar bağımsızlıktan yoksun bir yargı tarafından mı uygulanıyor? (0-6 puan): 1

Anayasa, teoride ifade hürriyeti için geniş korumalar içermesine rağmen, ifade ve basın özgürlüğünü çevrimiçi ortamda koruyamamaktadır.

Anayasanın 26. Maddesine göre "herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir."197 Türkiye’de yerel mevzuat ve mahkeme kararları ayrıca Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne (AİHS) tabidir ve ifade hürryetini koruyan AİHM kararlarıyla bağlıdır.

Anayasa Mahkemesi çeşitli erişim engelleme ve içerik kaldırma yöntemlerini anayasaya aykırı bulmuş olsa da uygulama devam etmektedir (bkz. B2 ve B3). 198

Şubat 2023'te meydana gelen depremlerin ardından 11 ilde üç aylık olağanüstü hal ilan edildi. Olağanüstü hal, cumhurbaşkanına parlamento onayı olmaksızın kanun çıkarma yetkisi veriyor ve hükümete gerektiğinde temel özgürlükleri sınırlama veya askıya alma imkanı tanıyor.199 Yetkililer ayrıca yanlış olduğu düşünülen bilgilerin dolaşımını engellemek için de tedbirler alabiliyor. 200

Türkiye kanunları, özellikle 2016'daki darbe girişiminden bu yana bağımsızlığı tehlikeye girmiş bir yargı tarafından uygulanmaktadır.201 Yargıçlar hala zaman zaman hükümet aleyhine karar verse de, son yıllarda atanan binlerce sadık yargıç hükümetin çıkarları doğrultusunda hareket ediyor. Önemli bir davada yürütme aleyhine karar verebilecek olanlar, bunu yaparak kariyerlerini riske atıyorlar.

C2: Özellikle uluslararası insan hakları standartları kapsamında korunan çevrimiçi faaliyetler için cezai yaptırımlar veya hukuki sorumluluk öngören yasalar var mı? (0-4 puan): 1

Ceza kanununun ve Terörle Mücadele Kanunu ve Dezenformasyon Kanunu gibi diğer kanunların birçok hükmü çevrimiçi faaliyetleri suç haline getirmek için kullanılmaktadır.

Terörle Mücadele Kanunu'nun 7. Maddesi, "şiddet içeren yöntem veya tehditleri meşru gösterme, övme veya teşvik etme" gibi "terör örgütü propagandası" yapanların bir yıldan beş yıla kadar hapis cezasına çarptırılabileceğini belirtmektedir. Yasa, terör faaliyetleriyle açık bir bağlantısı olmaksızın hükümeti eleştiren gazetecileri ve akademisyenleri yargılamak için mahkemeler tarafından istismar edilen geniş terörizm tanımı nedeniyle yaygın bir şekilde eleştirilmektedir. 202

Mayıs 2024'te Adalet Bakanlığı, yabancı bir aktörün propagandasını yapmakla suçlananlara hapis cezası getirecek bir "yabancı ajan" yasası taslağı hazırladı;203 yasa taslağı, kapsama süresinin ardından Haziran 2024'te yargı paketinden çıkarıldı. 204

Hakaret, para cezası ve iki yıla kadar hapisle cezalandırılabilen bir suçtur. Suçlamalar sıklıkla hükümeti eleştirenleri yargılamak için kullanılmıştır (bkz. C3). Bir kamu görevlisine hakaret etmek en az bir yıl hapis cezası gerektirirken, cumhurbaşkanına hakaret etmek ceza kanununun 299. Maddesine göre bir ila dört yıl arasında hapis cezası ile cezalandırılıyor.205 Yüksek Mahkeme Ağustos 2021'de hakaret içerdiği düşünülen içeriğin retweetlenmesinin suç sayılacağına ve kullanıcının cezai faaliyetten yargılanabileceğine karar verdi. 206

Ekim 2022'de Meclis, mevcut Ceza Kanunu, İnternet Kanunu ve Basın Kanunu'nda değişiklik yapan Dezenformasyon Kanunu'nu onaylamıştır. Dezenformasyon Yasası, çevrimiçi içeriğe cezai yaptırımlar getiren hükümler içermektedir.207 Özellikle, kasıtlı olarak yanlış olduğu düşünülen bilgileri yayınlayan herkes bir ila üç yıl arasında hapis cezası alabilir.208 Önemli eleştiriler alan Dezenformasyon Yasası muğlak bir dil içeriyor ve ilgili paydaşlara danışılmadan hazırlandı.

C3: Bireyler, özellikle uluslararası insan hakları standartları kapsamında korunan çevrimiçi faaliyetler nedeniyle cezalandırılıyor mu? (0-6 puan): 0

Puan değişikliği: Büyük ölçüde sosyal medya paylaşımlarına dayanılarak Kürt muhalif siyasetçilere verilen on yıllarca hapis cezası nedeniyle puan 1'den 0'a düşmüştür.

Yurttaşların çevrimiçi faaliyetleri nedeniyle kovuşturulmaları ve gözaltına alınmaları yayın döneminde de devam etmiştir. Birçok gazeteci, aktivist ve sıradan yurttaş, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ı eleştirdikleri için misilleme olarak tutuklanmakla karşı karşıya kalsa da, internet kullanıcıları bu dönemde daha az sayıda uzun süreli hapis cezası aldı.

Mayıs 2024'te 24 Kürt siyasetçi devlete karşı işledikleri suçlardan hüküm giyerek 9 ila 42 yıl arasında değişen hapis cezalarına çarptırıldı. Sanıklar arasında 42 yıl ceza alan eski HDP eş başkanları Selahattin Demirtaş ve 30 yıl 3 ay ceza alan Figen Yüksekdağ da bulunuyor. Siyasetçiler neredeyse sadece partilerinin sosyal medya paylaşımları ve siyasi konuşmaları nedeniyle tutuklandılar. AİHM, temel suçlamanın 2014 yılına kadar uzanan dört sosyal medya paylaşımına odaklandığını doğruladı. Söz konusu paylaşımlar Kürtlerin çoğunlukta olduğu Suriye kenti Kobane'nin kuşatılmasına karşı eylem çağrısında bulunuyordu. Bunu takip eden eylemler çevik kuvvet polisiyle şiddetli çatışmalara yol açarak en az 37 kişinin ölümüne ve yüzlerce kişinin yaralanmasına neden oldu. İddianame, sosyal medya paylaşımlarının bu şiddet olaylarından sorumlu olduğuna hükmederek siyasetçileri cinayet, mala zarar verme ve hırsızlık gibi bir dizi suçla itham etti.209

Gazeteciler çevrimiçi faaliyetleri nedeniyle de hapis cezasına çarptırılmaktadır; Mayıs 2024 itibarıyla çevrimiçi içerikleri nedeniyle yargılananlar da dâhil olmak üzere 13 gazeteci hapistedir.210 Ocak 2024'te Kürt meselesi hakkında haber yapan Ahmet Ayva, terör suçlamasıyla tutuklandı ve üç buçuk yıl hapis cezası aldı.211 Sosyal medya paylaşımları nedeniyle hakkında soruşturma açılan ve daha sonra terör propagandası yapmakla suçlanan (gazetecilere yönelik yaygın bir suçlama) gazeteci Ali Barış Kurt'un iki yıl dört aylık cezası Mart 2024'te onanmıştır.212

Nisan 2023'te savcılar, bazıları çevrimiçi içerikleri nedeniyle suçlanan 17 Kürt gazeteci için hapis cezası talep etti;213 15'i Temmuz 2023'te seyahat yasağı ve adli kontrol şartıyla cezaevinden serbest bırakıldı.214 Temmuz 2023'te, eski bir başbakanın oğlunun İsrail ile devam eden ticari ilişkilerine ilişkin bir dizi X gönderisi yayınlayan sürgündeki gazeteci Metin Cihan (bkz. B2), İçişleri Bakanlığı'nın iadesini istediğini ve yaptığı haberler nedeniyle Interpol aracılığıyla hakkında kırmızı bülten çıkarmayı planladığını belirtti.215 Cihan benzer şekilde Erdoğan'ın oğlu Burak'ı da İsrail ile ticari ilişkilerini sürdürmekle suçlamış ve haberin yayınlandığı dönemin ardından Temmuz 2024'te Burak kendisine dava açmıştır.216 Kasım 2023'te, bağımsız T24 haber sitesinde çalışan gazeteci Tolga Şardan, adalet sistemindeki yolsuzluklarla ilgili makalesi nedeniyle gözaltına alındı; makale yayınlandıktan iki gün sonra kaldırıldı (bkz. B2). 217

Cumhurbaşkanına internet üzerinden hakaret suçlamasıyla açılan davalar son yıllarda artış göstermiştir. Kasım 2021'de KM olarak bilinen bir internet kullanıcısı, sosyal medya üzerinden COVID-19 salgını ile ilgili tutumunu eleştirmesinin ardından "Cumhurbaşkanına suikast girişiminde bulunmakla" suçlandı. Dava üzerinde çalışan bir avukat, suikast girişiminde bulunulduğuna dair herhangi bir kanıt bulunmadığını, ancak KM'nin suçlu bulunması halinde ömür boyu hapis cezasına çarptırılabileceğini belirtti.218 Haberin yayınlandığı tarih itibarıyla davayla ilgili herhangi bir güncelleme yapılmadı.

Hakaret Türkiye'de bir suçtur (bkz. C2). 2015'ten bu yana, 200.000'den fazla kişi, internet de dâhil olmak üzere, cumhurbaşkanına hakaret etmekle suçlanmıştır.219 2023 yılında, cumhurbaşkanı ve hükümete karşı hakaret ve iftira iddiasıyla açılan davalar 15.791'e ulaşmıştır.220 Mart 2020'de bir mahkeme, Erdoğan'a hakaret etmenin, bir siyasi partiye kayıtlı olduğu ve dolayısıyla tarafsızlığını yitirdiği için cumhurbaşkanına hakaret teşkil etmediğine karar verdi.221 Benzer şekilde, 2021 yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, yasanın cumhurbaşkanına haksız yere ayrıcalıklı bir statü tanıdığını belirtti.222 Bu kararlara rağmen, Erdoğan'a sosyal medya üzerinden hakaret edildiği gerekçesiyle gözaltı ve tutuklamalar devam etti.223

Şubat 2023 depremlerinin ardından, hükümetin siber polis birimi 613 sosyal medya kullanıcısının internette "provokatif" içerik yayınladığını iddia etmiş; 43 kullanıcı tutuklanmış ve 179'u gözaltına alınmıştır.224 Örneğin Daktilo1984 yorumcusu Özgün Emre Koç, devletin deprem sonrası arama-kurtarma çalışmalarını eleştiren sosyal medya yorumlarının ardından gözaltına alındı.225 Ağustos 2023'te gazeteci Hasan Sivri'ye deprem bölgesinden videolar yayınladığı için sansür yasası kapsamında dava açıldı ve "kamuoyunu yanıltıcı bilgileri alenen yaymakla" suçlandı. 226

Muhalefet partisi üyeleri sosyal medya içerikleri nedeniyle yetkililer tarafından sık sık hedef gösterilmektedir. Nisan 2023'te, Ankara Sol Parti İl Başkanı Emre Ayduğan, çocukluk arkadaşının ölüm ilanını paylaştığı için "terör propagandası" olarak değerlendirilerek bir buçuk yıl hapis cezasına çarptırıldı.227 Mayıs 2022'de, o dönem CHP İstanbul İl Başkanı olan Canan Kaftancıoğlu, 2010-2012 yılları arasındaki sosyal medya faaliyetleri nedeniyle 4 yıl 11 ay hapis cezasına çarptırıldı.228 Kısa bir süre tutuklu kaldıktan sonra aynı gün denetimli serbestlik kapsamında serbest bırakıldı.229

İnternette Kürt yanlısı içerik paylaşmak cezai yaptırımlarla sonuçlandı. Suriye kökenli bir Kürt sosyal medya fenomeni olan Daniyel İbiş, Ağustos 2023'te Suriye'nin kuzeydoğusunda Kürtlerin çoğunlukta olduğu özerk bir bölge olan Rojava'ya sınır dışı edildi; sınır dışı edilme nedeni açıklanmadı.230 Ocak 2022'de gazeteci Rojhat Doğru, çeşitli yayın organları için Irak ve Suriye'deki Kürt bölgelerinde kameraman olarak yaptığı çalışmalar nedeniyle "devletin birliğini bozmaya teşebbüs" suçundan ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı. Doğru ayrıca, Türkiye hükümetinin terör örgütü olarak tanımladığı Kürdistan İşçi Partisi (PKK) tarafından kontrol edilen Irak'taki bir bölgenin fotoğrafını Facebook'ta paylaştığı için "terör örgütü propagandası yapmakla" suçlandı.231

Siyaset dışı birçok internet kullanıcısı da yayın döneminde hukuki süreçlere maruz kaldı. 2013'teki Gezi Parkı eylemleri sırasında polisin şiddetli müdahalesi sonucu kısmi engelli kalan Aydın Aydoğan, Haziran 2023'te hükümeti ve cumhurbaşkanını eleştiren sosyal medya paylaşımları nedeniyle soruşturma konusu oldu.232 Ayasofya'nın önünde Yunan bayrağı açan ve "Ayasofya ve İstanbul bir gün yeniden Yunan olacak" şeklinde bir video kaydeden Yunan sosyal medya fenomeni Mike Kondylas'ın Temmuz 2023'te Türkiye'ye girişi yasaklandı. 233

Haberin yayınlandığı dönemde internet kullanıcıları Dezenformasyon Yasası kapsamında suçlandı (bkz. C2).234 Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği (MLSA) Mayıs 2024 tarihli bir notunda, Dezenformasyon Yasası kapsamında 41 gazeteci hakkında 27 soruşturma açıldığını; 10 gazetecinin gözaltına alındığını, 15'ine dava açıldığını ve diğer 18'i hakkındaki soruşturmaların devam ettiğini bildirdi.235 Şubat 2023'te gazeteci Sinan Aygül, bir devlet memurunun karıştığı cinsel istismar vakasıyla ilgili paylaşımının ardından 10 ay hapis cezasına çarptırıldı ve bu, Dezenformasyon Yasası kapsamında verilen ilk hapis cezası oldu.236 Aygül'ün temyiz başvurusu Haziran 2023'te reddedildi.237 Eylül 2023'te gazeteci İlknur Bilir, Şubat 2023 depremleriyle ilgili sosyal medya paylaşımları nedeniyle Dezenformasyon Yasası'na uymadığı gerekçesiyle Türkiye'ye girişinde geçici olarak gözaltına alındı.238 Eylül 2023'te 14 ilde 27 kişi hakkında yine sosyal medya faaliyetleri nedeniyle Dezenformasyon Yasası'na uymadıkları gerekçesiyle gözaltı kararı çıkarıldı.239 Yine Eylül 2023'te, Dezenformasyon Yasası'na uymadıkları gerekçesiyle 23 kişi gözaltına alınmış; 15'i hakkında yurt dışına çıkış yasağı ve adli kontrol kararı verilmiş; 8'i ise tutuklanarak cezaevine konulmuştur.240

Suriye yurttaşı RK, Eylül 2023'te çocuklarının okulda okuduğu İstiklal Marşı'nın videosunu Arapça altyazılarla yayınladıktan sonra tutuklandı. RK ve eşi "devletin egemenliğine hakaret" suçlamasıyla gözaltına alındı.241 Türkiye'de yaşayan düzinelerce Suriyeli mülteci, internetteki faaliyetlerine misilleme olarak sınır dışı edilmişti. 242

C4: Hükümet anonim çevrimiçi iletişim veya şifreleme konusunda kısıtlamalar getiriyor mu? (0-4 puan): 1

Şifreleme ve anonimlik konusundaki sınırlamalar Türkiye'de endişe kaynağıdır. 2022 Kapsayıcı İnternet Endeksi'ne göre, insanların yüzde 66'sı çevrimiçi gizliliklerini koruyabileceklerine güveniyor. 243

Türkiye makamları, anonim çevrimiçi faaliyetleri önlemek için bir taktik olarak, kayıtların siber suçları önlemeye yardımcı olduğunu iddia ederek BİT'lerin kaydedilmesini zorunlu kılmaktadır. Cep telefonlarının anonim olarak satın alınması yasa dışıdır. İthal edilen tüm cihazların mobil hizmet sağlayıcılarının abonelik merkezlerinde ve bir e-devlet web sitesinde yaklaşık 31.692 lira (1.097 $) karşılığında kayıt ettirilmesi gerekmektedir.244 Satın alındıktan sonra bir yıl içinde kaydedilmeyen cihazların telekomünikasyon ağlarına erişimi engellenmektedir.

Mevcut bazı kanunlarda yapılan değişiklikler, uçtan uca (E2E) şifreleme hizmetleri sağlayan mecraları tehdit etmektedir. Özellikle, Elektronik Haberleşme Kanunu'nda yapılan değişiklikler, E2E şifreleme mecraları da dahil olmak üzere, “over-the-top” hizmetleri (OTT'ler) kullanıcı içeriği ve trafik verilerini yetkililere teslim etmeye zorlayabilir (bkz. C6). Bu hükümler, E2E şifreleme mecralarını ya sistemlerine güvenlik açıkları eklemeye ya da uyumsuzluk nedeniyle yaptırımlarla veya engellemelerle karşılaşmaya zorlayabilir.245

Şubat 2024'te kabul edilen Sekizinci Yargı Paketi Kanunu, bazı vakıf, dernek ve/veya STK'ların üyelerinin kişisel verilerini işlemesine izin veren bir madde içeriyordu. Bu maddenin kaldırılması için harekete geçen muhalefet üyeleri, bunun bireylerin fişlenmesine izin verebileceği yönündeki endişelerini dile getirdiler.246

Ekim 2022'de, çevrimiçi anonimliği suç haline getiren hükümler içeren Dezenformasyon Yasası yürürlüğe girmiştir (bkz. C2 ve C3).247 Yasa, kasıtlı olarak yanlış bilgi yayanlara üç yıla kadar hapis cezası getirmektedir; anonim olarak yayın yapan internet kullanıcıları veya anonim kaynaklara dayanan gazeteciler için ise cezalar artırılabilir.248 Dezenformasyon Yasası, raporlama döneminde gazetecilere, siyasetçilere ve sıradan sosyal medya kullanıcılarına karşı yaygın olarak kullanılmıştır (bkz. C3).

Aralık 2021'de İB, cep telefonu kullanıcılarının SIM kartlarını, yurttaşların özel bilgilerinin telefon numaralarıyla ilişkilendirileceği bir e-devlet portalı üzerinden kaydettirmelerini gerektiren bir düzenlemeyi yürürlüğe koymuştur.249 Kanun, "abonelik sözleşmeleri ve telefon numarası taşıma, operatör değişikliği, nitelikli elektronik sertifika ve SIM kart değişikliği başvuruları için elektronik belgelerin oluşturulması sırasında" kimlik doğrulama gerekliliklerini içermektedir. 250

2011 yılında BTK, şifreleme donanım ve yazılımlarının kullanımına ilişkin olarak, tedarikçilerin ürünlerini veya hizmetlerini Türkiye'deki bireylere veya şirketlere sunmadan önce devlet yetkililerine şifreleme anahtarları sağlamalarını gerektiren düzenlemeler getirmiştir.251 Buna uyulmaması idari para cezalarına ve ulusal güvenlikle ilgili durumlarda hapis cezalarına neden olabilir.

C5: Devletin internet faaliyetlerini gözetlemesi bireylerin mahremiyet hakkını ihlal ediyor mu? (0-6 puan): 1

Devlet gözetimi ve kullanıcı verilerinin toplu olarak tutulması Türkiye'de özel hayatın gizliliği haklarını ihlal etmektedir. Şifreleme cihazlarının kullanımına ilişkin yasal sınırlamalar olsa da (bkz. C4) anayasa özel hayatın gizliliğini güvence altına almaktadır ve çevrimiçi faaliyetlerin güvenlik kurumları tarafından izlenmesinin yaygın olduğuna inanılmaktadır. 252

Haziran 2021'de Anayasa Mahkemesi, CİD'e yurttaşların "resmi kurumlar" ve "kamu şirketleri" tarafından tutulan özel bilgilerine erişim talep etme yetkisi verdi.253 Karara karşı çıkanlar, bunun hükümete herhangi bir veri koruma veya mahremiyet güvencesi olmaksızın özel verilere erişim sağlayacağı uyarısında bulundu.

Türkiye yasalarına göre, elektronik haberleşmenin dinlenmesi BTK'nın yetki alanına girmektedir. EGM'nin bireylerin bilgisayarlarına sızabilen yazılımlar kullanmasının yasallığı konusunda soru işaretleri devam etmektedir. Ayrıca, Milli İstihbarat Teşkilatı'nın (MİT) gözetim yetkileri 6532 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve MİT Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile genişletilmiştir. 2014 yılında kabul edilen bu değişiklik, istihbarat ajanlarına mahkeme kararı olmaksızın iletişim verilerine sınırsız erişim hakkı tanımaktadır (bkz. C6).

Güvenlik görevlileri, yurttaşları gözetlemek için konumlarını ve verilere erişimlerini kötüye kullanmıştır. Mayıs 2022'de eski bir polis memuru hakkında, cinsel yönelim, siyasi inanç, dini değerler, ırk ve etnik köken bilgileri de dahil olmak üzere 3.248 kişinin hususi bilgilerinin kayıtlarını hukuka aykırı bir şekilde tuttuğu gerekçesiyle dava açılmıştır. 254

Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı'nın dijital medya koordinatörü Aslan Değirmenci, Aralık 2023'te terör propagandası veya provokatif içerik taşıdığı düşünülen sosyal medya içeriklerine karşı "sanal devriyeler" görevlendirileceğini duyurdu.255 Şubat 2024'te bir savcı, eski Diyarbakır Barosu Başkanı Mehmet Emin Aktar'ın sosyal medya hesaplarını takip edenlerin terörist olup olmadıklarının araştırılmasını talep etti.256 Nisan 2024'te Maliye Bakanlığı, ticari işletmelerin sosyal medya hesaplarını izlemekle görevli bir "sosyal medya ekibi" kurduğunu ve bu ekibin olası sahtekarlıkları tarayarak denetimlere veya para cezalarına yol açacağını duyurdu. 257

2014 tarihli 6532 Sayılı Kanun, MİT'in mahkeme kararı olmaksızın "telekomünikasyon kanallarından geçen dış istihbarat, milli savunma, terörizm, uluslararası suçlar ve siber güvenlik" ile ilgili özel verileri ele geçirmesine ve saklamasına olanak tanımaktadır (bkz. C6).258 Mahkemelerin ajanları soruşturabilmesi için ajans başkanının iznini alması gerekmektedir.

Haberleşme özgürlüğü ve özel yaşamın gizliliğine ilişkin anayasal güvencelere rağmen, telekomünikasyonun çoğu biçimi dinlenmeye ve engellenmeye devam etmektedir. Yasal olarak, anayasal bir hak olan anonim haberleşme hakkı, ancak ulusal güvenlik, kamu düzeni ve diğer bireylerin hak ve özgürlüklerini korumak amacıyla, mahkeme kararının geciktirilmesi yetkililerin bir soruşturmayı yürütmesini engellemeyecekse, mahkeme kararıyla sınırlandırılabilir.259 Ceza Muhakemesi Kanunu uyarınca teknik takip için hakim izni gerekmektedir, ancak Türkiye güvenlik güçlerinin acil durumlarda hakim izni olmaksızın 48 saat süreyle telefon dinleme yapmasına izin verilmektedir. Ayrıca, bir dinleme talebinin meşru olup olmadığına sadece Ankara Ağır Ceza Mahkemesi karar verebilmektedir.260

Ekim 2021'de, Türkiye'deki internet kullanıcılarının İsrailli Candiru firması tarafından satılan DevilsTongue casus yazılımıyla kimliği belirsiz kişiler tarafından hedef alındığına dair haberler ortaya çıktı.261 DevilsTongue'un Türkiye de dahil olmak üzere bölgedeki birçok ülkede insan hakları savunucularını, gazetecileri ve siyasetçileri hedef almak için kullanıldığı iddia edildi.262 Kanadalı internet gözlemcisi Citizen Lab tarafından 2018 yılında yayınlanan bir raporda, Türkiye'nin, İsrail'deki NSO Group tarafından geliştirilen Pegasus'un cihazlara sızmış olabileceği 45 ülkeden biri olduğu belirtilmişti. Hükümetlerin Pegasus ile gazetecileri, insan hakları savunucularını ve muhalefeti gözetlediği biliniyor, ancak Ankara'nın bir müşteri olup olmadığı belirsizdi.263

C6: Kullanıcı verilerinin servis sağlayıcılar ve diğer teknoloji şirketleri tarafından izlenmesi ve toplanması bireylerin mahremiyet hakkını ihlal ediyor mu? (0-6 puan): 0

6532 Sayılı Kanun, bankalar, arşivler, özel şirketler ve barolar gibi meslek örgütleri dahil ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere kamu ve özel kuruluşları, milli güvenlik, devlet sırları ve casuslukla ilgili belirli suçlara ilişkin talep edilen veri, belge veya bilgileri MİT'e vermeye zorlamaktadır. Buna uyulmaması hapis cezası ile cezalandırılabilir.

5651 Sayılı Kanun uyarınca, yer ve erişim sağlayıcılar tüm trafik bilgilerini bir yıl süreyle saklamak ve bu verilerin doğruluğunu, bütünlüğünü ve gizliliğini korumak zorundadır. Buna ek olarak, erişim sağlayıcılar verileri zaman damgası ile birlikte dosyalamak ve BTK'ya internet trafiğini izlemede yardımcı olmak ve destek vermek zorundadır. 264

Mart 2023'te BTK Dezenformasyon Yasasını tamamlamak üzere yeni düzenlemeler getirmiştir (bkz. C2 ve C4).265 Özellikle, sosyal medya ve iletişim şirketleri, "dezenformasyon yaymak" veya "anayasal düzene" karşı suç işlemek gibi nedenlerle kullanıcı verilerini yetkililerle paylaşmakla yükümlüdür. Bu düzenlemeye uyulmaması, yüzde 90'a varan bant genişliği kısıtlamasına neden olabilir.266

Temmuz 2022'de BTK'nın "güvenlik endişeleri" nedeniyle kullanıcı verilerini saatlik olarak topladığı tespit edildi. BTK tarafından toplanan çevrimiçi bilgiler arasında kullanıcıların konum verileri, kimlik bilgileri, kullanıcı profillerine bağlı web tarayıcısı ve uygulama geçmişi, web sitesi ziyaretlerinin zamanı ve süresi ve mesajlaşma uygulamalarından gelen iletişimler yer alıyordu. 267

Kamu kullanımına açık internet sağlayıcıları, ticari ya da ticari olmayan statülerine bağlı olarak veri saklama konusunda farklı sorumluluklara sahiptir. Ticari sağlayıcılar, internet kafeler gibi ödeme karşılığında internet hizmeti sağlayan kuruluşlar olarak tanımlanır. Ticari olmayan sağlayıcılar, oteller ve restoranlar gibi belirli bir mekanda belirli bir süre için internet hizmeti sağlayan kuruluşlar olarak tanımlanır. Tüm kamuya açık internet sağlayıcılarının yasadışı içeriğe erişimi engelleyecek önlemler alması ve dahili IP dağıtım kayıtlarını saklaması beklenirken, ticari sağlayıcıların da yerel makamlardan izin alması, BTK tarafından onaylanmış bir içerik filtreleme hizmeti kullanması ve BTK tarafından sağlanan yazılımı kullanarak dahili IP dağıtım kayıtlarının günlük olarak doğru bir şekilde tutulması ve bu kayıtların bir yıl süreyle saklanması gerekmektedir. Tüm veriler talep üzerine BTK'ya sunulmalıdır; mahkeme kararı gerekmez. Buna uymayanlar 10.000 (346 $) ile 100.000 lira (3.460 $) arasında para cezasına çarptırılabilir.268

Temmuz 2020'de TBMM, Dijital Platformlar Komisyonu'na danışmadan, sosyal medya şirketlerinin kullanıcı verilerini Türkiye'de depolamasını gerektiren bir sosyal medya yasasını kabul ederek kullanıcı gizliliği konusunda ciddi endişelere yol açtı.269 Yasa, bunu önlemek için daha önce atılan yasal adımlara rağmen, özel şirketlerin kullanıcıların özel verilerini gözlemlemesine ve depolamasına izin veriyor.270 Şirketler ülke içinde ofis açtıklarında, kullanıcı verilerini Türkiye'de saklamakla yükümlü olacaklardır (bkz. B3).271

Büyük ölçüde olumlu bir gelişme olarak, Veri Koruma Kanunu 2016'da yürürlüğe girmiş ve Kişisel Verileri Koruma Kurumu Ocak 2017'de faaliyete başlayarak ülkenin mevzuatını AB standartlarıyla uyumlu hale getirmiştir.272 Veri Koruma Kanunu'nda yapılan değişiklikler Ağustos 2021'de kabul edilmiştir.273 Mart 2024'te yapılan yerel seçimler öncesinde Kişisel Verileri Koruma Kurulu, seçmen verilerinin işlenmesinde Veri Koruma Kanunu'nda yer alan düzenlemelere uyulması gerektiğini yineleyen bir açıklama yayımladı. 274

C7: Bireyler çevrimiçi faaliyetleriyle ilgili olarak devlet yetkilileri veya başka herhangi bir aktör tarafından yasa dışı sindirme veya fiziksel şiddete maruz kalıyor mu? (0-5 puan): 2

Kürt iç çatışması, aşırı sağcı siyasi partilerin eylemleri ve hatta cumhurbaşkanı, hükümet ya da iktidardaki AKP'ye yönelik en hafif eleştiriler bile ölüm tehditleri ve hukuki süreçlerle sonuçlanabiliyor. İnternet gazetecileri ve aktivistler, özellikle de hükümeti eleştiren çalışmaları nedeniyle hukuk dışı tacizlere maruz kalmaktadır.

Gazetecilerin fiziksel saldırı ve taciz yoluyla sindirilmesi, medyadaki çok sesliliği sınırlandırmaktadır. Eylül 2023'te, yerel haber sitesi Virantv'nin genel yayın yönetmeni Mehmet Karakeçili, Tatvan belediye başkanının koruması ve yeğeni tarafından fiziksel saldırıya uğradı ve tehdit edildi, bunun sonucunda kendisinin burnu kırıldı. Saldırının, yolsuzlukla ilgili yaptığı haberlere karşılık olduğu iddia edildi. Benzer şekilde, Haziran 2023'te gazeteci Sinan Aygül, Tatvan Belediye Başkanı Emil Geylani'nin korumaları tarafından, imar ve belediye arazi satışlarındaki yolsuzluklarla ilgili haberinin ardından fiziksel saldırıya uğradı. Bir grup yerel baro Aygül'e yönelik saldırıyı kınayan bir bildiri yayınladı.275 Mayıs 2023'te gazeteci Muhammed Yavaş, grubun siyasi afişlerini eleştiren bir Facebook gönderisi yayınladıktan sonra hükümet yanlısı milliyetçi bir grubun başkanı tarafından fiziksel saldırıya uğradı. 276

Şubat 2024'te, bir haber sitesi ve çevrimiçi televizyon kanalının genel yayın yönetmeni Azim Deniz evinin yakınlarında vurularak yaralandı. Ateş eden kişi bağımsız hareket ettiğini belirtirken, Deniz haberciliği nedeniyle hedef alındığını düşünüyordu.277 Deniz daha önce de fiziksel saldırıya maruz kalmıştı; 2022 yılında en az 50 kişi bir yayın stüdyosunu basarak Deniz ve konuğuna saldırmıştı.278 Şubat 2022'de gazeteci ve yorumcu Güngör Arslan kimliği belirsiz bir saldırgan tarafından vurularak öldürüldü. Arslan ölümünden önce yayınladığı son haberde, yakın bir arkadaşının şirketine konut inşaatı ihalesi veren Kocaeli Belediye Başkanı'nı eleştirmişti.279 Ocak 2021'de gazeteci Orhan Uğuroğlu, kimliği belirsiz üç kişi tarafından arabayla ezilmeye çalışılarak saldırıya uğradı. Uğuroğlu polise, saldırganların kendisine çevrimiçi haberlerinde aşırı sağcı Milliyetçi Hareket Partisi'ni (MHP) eleştirmeyi bırakmasını söylediklerini belirtti.280

Kapsama döneminde din veya etnik kökene dayalı çevrimiçi nefret söylemi yayıldı. Kasım 2023'te Kürtçe öğretmeni Mizgin Yalçın, YouTube kanalı üzerinden Kürtçe ders verdiği için koordineli bir çevrimiçi taciz kampanyasına maruz kaldı; muhalefet partileri destek açıklamaları yayınlarken, Diyarbakır Barosu da Yalçın'ı taciz edenler hakkında adli süreç başlatacaklarını duyurdu.281 Aşırı sağcı Zafer Partisi, Şubat 2023 depremlerinin ardından destekçilerini mültecileri "öldürmeye" çağıran bir çevrimiçi kampanya başlattı.282

Şubat 2024'te, hükümet yanlısı bir medya kuruluşu olan Yeni Akit, eleştirel Sendika.org'un yayın kurulunun isimlerini yayınladı ve bu kişileri 2015 yılında Charlie Hebdo'da yayınlanan İslam peygamberi Muhammed karikatürlerini yayınladıkları için dine küfrü meşrulaştırmakla suçladı. Sendika.org tarafından verilen yanıtın ardından Yeni Akit, isimleri makaleden kaldırdı.283 Daha önce, Şubat 2023'te Yeni Akit, depremin vurduğu bazı ilçelerdeki yardım çalışmalarının koordinasyon eksikliğini ele alan bir makale yayınladıktan sonra gazeteci Hazar Dost'u Twitter'da "ahlaksızlıkla" suçlayarak taciz etmişti.284

Çevrimiçi cinsiyet temelli ayrımcılık yaygın olarak görülmektedir. Bir Kaos-GL raporu, LGBT+ bireylerin yüzde 90'ının dijital nefret söylemi ve şiddete maruz kaldığını ve çoğu zaman birden fazla kez maruz kaldığını belirtmiştir. Raporda ayrıca Instagram ve X'in bu tür olayların en yaygın yaşandığı yerler olduğu ve otosansüre yol açtığı belirtiliyor.285 Şubat 2023'te oyuncu Farah Zeynep Abdullah, depremlerin ardından dini argümanları eleştirdiği için hükümet yanlısı medya ve çevrimiçi trol ağları tarafından hedef gösterildi.286 Mayıs 2023'te oyuncu Merve Dizdar Cannes Film Festivali'nde aldığı ödülü boyun eğmeyen kadınlara ithaf ettikten sonra sosyal medyada hükümet güdümlü bir taciz kampanyasının hedefi oldu. 287

Hükümet yetkilileri LGBT+ bireyleri özellikle hedef almak için çevrimiçi mecraları kullandı. Mayıs 2023 seçimleri öncesinde, iktidar ittifakı muhafazakâr seçmenleri çekmek için LGBT+ karşıtı söylemlere başvurdu.288 LGBT+ gruplarının aktif olarak yer aldığı 2021 Boğaziçi Üniversitesi öğrencilerinin öncülüğündeki direniş hareketi sırasında, İçişleri Bakanı bir Twitter paylaşımında LGBT+ aktivistlerinden "sapıklar" olarak bahsetti ve bu paylaşım daha sonra şirket tarafından "nefret dolu davranış" olarak kısıtlandı (bkz. B8).289

C8: Web siteleri, resmi ve özel kuruluşlar, hizmet sağlayıcılar veya bireyler yaygın bilgisayar korsanlığı ve diğer siber saldırı biçimlerine maruz kalıyor mu? (0-3 puan): 1

Siber saldırılar son yıllarda üniversiteleri, medya kuruluşlarını ve muhalif web sitelerini hedef almıştır.

31 Mart 2024 tarihinde ANKA Haber Ajansı, o günkü yerel seçim sonuçlarını duyurmaya başladığı sırada, güvenlik duvarı aşılmamış olmasına rağmen 58 milyon sayfa isteğini aşan büyük ölçekli bir DDoS saldırısına maruz kalmıştır.290 Mayıs 2023 genel seçimlerinin yapıldığı gün, aralarında Sözcü ve Cumhuriyet'in de bulunduğu muhalif web siteleri siber saldırıların hedefi olmuştur. Saldırıları kimin gerçekleştirdiği bilinmemekle birlikte, seçim günü oylama sonuçlarını bildiren en az üç web sitesi erişilemez hale getirilmiştir.291 Temmuz 2023'te Forbes, seçimler öncesinde Türkiye’den 700.000'den fazla TikTok hesabının hacklendiğini bildirmiştir.292

Haziran 2023'te Bianet, Türkiye'de yaşayan milyonlarca kişinin özel verilerinin, kullanıcıların kişilerin isimlerini, akrabalarını, adreslerini, telefon kayıtlarını, tapu ve banka bilgilerini aramasına olanak tanıyan bir çevrimiçi portalda sızdırıldığını bildirdi.293 Yasadışı yollarla elde edilen özel bilgileri mesajlaşma uygulamaları üzerinden satan altı kişi Kasım 2023'te tutuklandı.294

Şubat 2023 depremlerinin ardından, etkilenen bölgelerdeki yardım ve kurtarma çalışmalarını koordine ederken Ahbap'ın çevrimiçi mecrası 400.000'den fazla siber saldırının hedefi olmuştur (bkz. B8).295

Bilgisayar korsanları sıklıkla çevrimiçi kullanıcıları hedef alıyor ve finansal bilgilerini çalmaya çalışıyor. Kaspersky Lab'a göre, 2021 yılı itibarıyla Türkiye'deki internet kullanıcılarının yüzde 68'i kimlik avı girişimlerine hedef oldu. 296

Devlet web siteleri ve finans kurumları siber saldırıların hedefi olmuştur. Şubat 2023'te bir devlet sunucusuna yapılan siber saldırının ardından 61 milyon Türkiye yurttaşının e-devlet şifresi çalınmıştır. 297

Mart 2020'de gazeteci Ayşenur Arslan'ın Twitter hesabı kimliği belirsiz saldırganlar tarafından hacklendi.298 Libya'da öldürülen Türk istihbarat görevlileri ile ilgili paylaşımlarının ardından telefonları, e-postaları ve sosyal medya hesapları hacklenen gazeteciler, yaşananları "e-saldırı" olarak tanımladı ve suç duyurusunda bulundu. 299

• 1Simon Kemp, "Dijital 2024: Türkiye," Data Reportal, 23 Şubat 2024, https://datareportal.com/reports/digital-2024-turkey
• 2Türkiye İstatistik Kurumu, "Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması, 2023", 29 Ağustos 2023, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri…
• 3"Türkiye'nin Mobil ve Sabit Genişbant İnternet Hızları," Speedtest, Nisan 2024, https://www.speedtest.net/global-index/turkey
• 4Yeni Şafak, "Yerli 5G ses verdi: İnternet hızı 100 kat artacak," 24 Haziran 2021, https://www.yenisafak.com/teknoloji/yerli-5g-ses-verdi-internet-hizi-10…
• 5"Bakan Karaismailoğlu: Her haneye 100 megabit internet projemiz var," Demirören Haber Ajansı, 23 Şubat 2021, https://www.dha.com.tr/politika/bakan-karaismailoglu-her-haneye-100-meg…
• 6Seda Tolmaç, "Türkiye'de genişbant internet abone sayısı 93,1 milyona ulaştı," Anadolu Haber Ajansı, 29 Eylül 2023, https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/turkiyede-genisbant-internet-abone-say…
• 7Bloomberg HT, "Genişbant internet abone sayısı 91,6 milyonu buldu," 23 Temmuz 2023, https://www.bloomberght.com/genisbant-internet-abone-sayisi-91-6-milyon…
• 8Oğuz Çakır, "İBB sözcüsünden metroda internet müjdesi," Shift Delete Net, 16 Haziran 2021, https://shiftdelete.net/ibb-sozcusunden-metroda-internet-mujdesi
• 9İzGazete, "Soyer açıkladı: Tramvaylarda ücretsiz internet!," 29 Haziran 2021, https://www.izgazete.net/belediye/soyer-acikladi-tramvaylarda-ucretsiz-…
• 10Yeni Ufuk, "Bursa Nilüfer kırsalına ücretsiz internet," 9 Ekim 2021, https://www.yeniufuk.com.tr/bursa-nilufer-kirsalina-ucretsiz-internet-2…
• 11Daily Sabah, "Türksat 5B uydusu Türkiye'nin etki alanını artırmak için devreye giriyor," 14 Haziran 2022, https://www.dailysabah.com/business/tech/turksat-5b-satellite-comes-onl…
• 12Uğur Seven, "Türkiye'deki internet altyapısı depremlerden ciddi şekilde etkilendi," Donanım Haber, 7 Şubat 2023, https://www.donanimhaber.com/turkiye-deki-internet-altyapisi-depremlerd…
• 13Sonsöz, "Malatya'nın İnternet Sorunu Bitmiyor!," 5 Nisan 2024, https://malatyasonsoz.com.tr/haber/19801429/malatyanin-internet-sorunu-…
• 14Osmancık, "Gölyazı Sokak'a İnternet Gitmiyor," 2 Kasım 2022, https://evrimgazetesi.com/golyazi-sokaka-internet-gitmiyor/
• 15Akdeniz Gerçek, "Adana'da 85 Metrelik İnternet Kablosu Çaldılar: 2 Mahalle İnternetsiz Kaldı," 30 Ocak 2024, https://www.akdenizgercek.com.tr/adanada-85-metre-internet-kablosu-cald…
• 16Batman Sonsöz, "Akyürek'te 15 gündür internet yok!," 17 Kasım 2023, https://www.batmansonsoz.net/haber/akyurek-te-15-gundur-internet-yok-66…
• 17TÜİK, "Tüketici Fiyat Endeksi, Mart 2024," 3 Nisan 2024, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Consumer-Price-Index-March-2024…
• 18ENAG, "ENAGrup Tüketici Fiyat Endeksi (E-TÜFE) Mart 2024," 3 Nisan 2024, https://enagrup.org/#:~:text=ENAGrup%20Tüketici%20Fiyat%20Endeksi%2C%20….
• 19TÜBİSAD, "Türkiye'nin Dijital Dönüşüm Endeksi 2022," 18 Mart 2023, https://www.tubisad.org.tr/tr/images/pdf/DDE-2022-Raporu-Final.pdf
• 20Kapsayıcı İnternet Endeksi 2023, "Türkiye'ye genel bakış," 2023, https://theinclusiveinternet.eiu.com/explore/countries/TR/
• 21"Dünya Çapında Geniş Bant Fiyatlandırması," Cable UK, 2024, https://www.cable.co.uk/broadband/pricing/worldwide-comparison/
• 22"Dünya Çapında Mobil Veri Fiyatlandırması," Cable UK, 2024, https://www.cable.co.uk/mobiles/worldwide-data-pricing/
• 23"Cost of Living in Turkey," Global Citizens Solutions, 2 Ağustos 2023, https://www.globalcitizensolutions.com/cost-of-living-in-turkey/#what-a…
• 24Serhat Ay, Taner Kılıç, "The Geographical Digital Divide: Türkiye'de Dijital Dönüşümün Kentsel-Kırsal, Bölgesel ve Toplumsal Cinsiyet Eşitsizlikleri," 25 Mayıs 2023, https://iupress.istanbul.edu.tr/en/journal/jgeography/article/cografi-d…
• 25Euronews, "Temel dijital beceriler: Türkiye AB'nin çok gerisinde; bilgi ve veri okuryazarlığında sondan üçüncü", 25 Aralık 2023, https://tr.euronews.com/2023/12/25/temel-dijital-beceriler-turkiye-abni…-
• 26Murat Yetkin, "Erdoğan'ın fahiş fiyatlarla mücadelesi ve fahiş zam yağmuru," 1 Ocak 2022, https://yetkinreport.com/2022/01/01/erdoganin-fahis-fiyatlarla-mucadele…
• 27Cumhuriyet, "Türk Telekom internet tarifelerine yüzde 38'e varan zam geldi!," 23 Haziran 2023, https://www.cumhuriyet.com.tr/bilim-teknoloji/turk-telekom-internet-tar…
• 28Dünya, "İnternete yüzde 70 zam yapıldı," 24 Temmuz 2023, https://www.dunya.com/sektorler/teknoloji/internet-yuzde-70-zamlandi-ha…
• 29Şehriban Kıraç, "Taahhüt süresi bitenlere kötü haber: İnternet fiyatlarında en az yüzde 300 artış var," Cumhuriyet, 9 Aralık 2023, https://www.cumhuriyet.com.tr/ekonomi/taahhut-suresi-bitenlere-kotu-hab…
• 30Türk Telekom, "KDV Oranları ile İlgili Bilgilendirme," 7 Temmuz 2023, https://www.turktelekom.com.tr/hakkimizda/duyurular/kdv-oranlari-ile-il…
• 31Medyascope, "TRT Bandrol Ücreti artırıldı, cep telefonu fiyatlarının yarısından fazlası vergi", 26 Mayıs 2022, https://medyascope.tv/2022/05/26/trt-bandrol-ucreti-artirildi-cep-telef…
• 32Cüneyt Kemal Özkök, "Cep telefonlarının serbest dolaşım işlemlerinde yetkili gümrükler belirlendi," Anadolu Haber Ajansı, 9 Haziran 2020, https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/cep-telefonlarinin-serbest-dolasim-isl…
• 33Evrensel, "Eğitim Sen, YÖK'ün üniversitelerde uzaktan eğitim kararına dava açtı," 14 Şubat 2023, https://www.evrensel.net/haber/482253/egitim-sen-yokun-universitelerde-…
• 34Resmi Gazete, "Yükseköğretim öğrencilerine teknolojik cihaz ve internet desteği verilmesine ilişkin usul ve esaslar hakkında tebliğ," 14 Kasım 2023, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/11/20231114-13.htm
• 35Hürriyet, "Dijital Dönüşüm ve Yapay Zeka Danışma Kurulu oluşturuldu," 6 Ekim 2023, https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/dijital-donusum-ve-yapay-zeka-danis…
• 36Sol, "Çağlayan Adliyesi'nde silahlı saldırı: Yayın yasağı getirildi," 6 Şubat 2024, https://haber.sol.org.tr/haber/caglayan-adliyesinde-silahli-saldiri-yay…
• 37DuvarEnglish, "Turkish government agency confirms limiting internet after deadly blast," 14 Kasım 2022, https://www.duvarenglish.com/turkish-government-agency-btk-confirms-lim…; Bkz: OONI Testi: https://explorer.ooni.org/chart/mat?probe_cc=TR&test_name=web_connectiv…
• 38Maria Xynou ve Arturo Filasto, "Türkiye: Ölümcül depremin ardından Twitter'a kısıtlama ve DNS engellemesi," OONI, 15 Şubat 2023, https://ooni.org/post/2023-turkey-throttling-blocking-twitter/
• 39Füsun Nebil, Spotify, "Türkiye'de İnternet ve Telekomun Bilinmeyen Yüzü," Fularsız Entellik, 1 Mart 2023, https://open.spotify.com/episode/3C1SFl5yflhGP2nklNsfL6?si=d95b6f5faa47…
• 40"Social media blocked in Turkey as Idlib military crisis escalates," NetBlocks, 27 Şubat 2020, https://netblocks.org/reports/social-media-blocked-in-turkey-as-idlib-m…
• 41"Dün gece Türkiye'nin sosyal medya resmi!.. Kısıtlama böyle görüntülendi," Tele 1, 28 Şubat 2020, https://tele1.com.tr/dun-gece-turkiyenin-sosyal-medya-resmi-kisitlama-b…; "Social media blocked in Turkey as Idlib military crisis escalates," NetBlocks, 27 Şubat 2020, https://netblocks.org/reports/social-media-blocked-in-turkey-as-idlib-m…
• 42Freedom House, "Dünyada Özgürlük 2018: Türkiye," 2018, https://freedomhouse.org/country/turkey/freedom-world/2018
• 43Bilge Yesil, Efe Kerem Sozeri ve Emad Khazraee, "Darbe Girişimi Sonrasında Türkiye'nin İnternet Politikası," Global Net Policy, 28 Haziran 2016, http://globalnetpolicy.org/wp-content/uploads/2017/02/Turkey1_v6-1.pdf
• 44"Türk Telekom: Hakkımızda - Türk Telekom hisselerinin %15'i halka açık, %25'i T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı'na, %60'ı ise Türkiye Varlık Fonu'na aittir." Türk Telekom, 2024, https://www.turktelekom.com.tr/hakkimizda/detay?p=tab1
• 45Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), "İletişim Hizmetleri İstatistikleri," erişim tarihi: 11 Haziran 2022, https://www.btk.gov.tr/uploads/pages/pazar-verileri/2021-4-pazar-verile…
• 46Fusun S. Nebil, "BTK'nın VPN Engelleme Israrı Devam Ediyor," Turk-Internet, 5 Aralık 2016, https://turk-internet.com/btk-nin-vpn-engelleme-israri-devam-ediyor/
• 47Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, "TÜRKİYE ELEKTRONİK HABERLEŞME SEKTÖRÜ - Üç Aylık Pazar Verileri Raporu," 2023, https://www.btk.gov.tr/uploads/pages/pazar-verileri/ceyrek-raporu-2023-…
• 48Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, "TÜRKİYE ELEKTRONİK HABERLEŞME SEKTÖRÜ - Üç Aylık Pazar Verileri Raporu," 2023, https://www.btk.gov.tr/uploads/pages/pazar-verileri/ceyrek-raporu-2023-…
• 49Şeyma Paşayiğit, "Bürokrasinin 'becerikli' ailesi," Cumhuriyet, Şubat 2020, http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/burokrasinin-becerikli-ailesi-1494699
• 50Uluslararası Telekomünikasyon Birliği, "Measuring the Information Society Report Volume 2," 2018, https://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Documents/publications/misr2018…
• 51"2019 1. çeyrekten 2023 1. çeyreğe kadar Türkiye'deki mobil şebeke operatörlerinin abone sayısına göre pazar payı," Statista, Erişim Eylül 2023, https://www.statista.com/statistics/1316399/turkey-market-share-of-mobi….
• 52Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, "TÜRKİYE ELEKTRONİK HABERLEŞME SEKTÖRÜ - Üç Aylık Pazar Verileri Raporu," 2021, https://www.btk.gov.tr/uploads/pages/pazar-verileri/2021-4-pazar-verile…
• 53CNN Türk, "Netgsm nedir, kimin altyapısını kullanıyor? Netgsm kimin, kullanıma açıldı mı?" 2 Mart 2024, https://www.cnnturk.com/teknoloji/netgsm-nedir-kimin-altyapisini-kullan…
• 54Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, "Kuruluş," 1 Ekim 2019, https://www.btk.gov.tr/kurulus
• 55Şeyma Paşayiğit, "Bürokrasinin 'becerikli' ailesi," Cumhuriyet, Şubat 2020, http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/burokrasinin-becerikli-ailesi-1494699
• 56"Turkey shuts down telecommunication body amid post-coup attempt measures," Hurriyet Daily News, 17 Ağustos 2016, http://www.hurriyetdailynews.com/turkey-shuts-down-telecommunication-bo…
• 57Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, "TÜRKİYE ELEKTRONİK HABERLEŞME SEKTÖRÜ - Üç Aylık Pazar Verileri Raporu," 2020, https://www.btk.gov.tr/uploads/pages/pazar-verileri/2020-q3-pazar-veril…; Kerem Congar, "29 yıldır ODTÜ'de olan 'tr' uzantısı yetkisi fiilen BTK'ya geçti" Euronews, 25 Şubat 2020, https://tr.euronews.com/2019/12/12/29-yildir-odtu-de-olan-tr-alan-uzant…
• 58İstanbul Ticaret, ".tr. Alan adında yeni dönem başlıyor", 14 Eylül 2023, https://istanbulticaretgazetesi.com/tr/tr-alan-adinda-yeni-donem-basliy…
• 59İfade Özgürlüğü Derneği, "Unutulmama Hakkı," Erişim tarihi Eylül 2024, https://ifade.org.tr/en/publications/reports-books/
• 60"Türkiye'deki Threads Uygulamasını Geçici Olarak Kapatacağız," Meta, 15 Nisan 2024, https://about.fb.com/news/2024/04/we-will-temporarily-shut-down-threads…; TRT Haber, "Threads uygulaması Türkiye'de erişime kapandı," 29 Nisan 2024, https://www.trthaber.com/haber/bilim-teknoloji/threads-uygulamasi-turki…
• 61"Türkiye: Instagram'a Erişimi Yeniden Sağlayın," İnsan Hakları İzleme Örgütü, 9 Ağustos 2024, https://www.hrw.org/news/2024/08/08/turkiye-restore-access-instagram
• 62Maria Xynou ve Arturo Filasto, "Türkiye: Ölümcül depremin ardından Twitter'a kısıtlama ve DNS engellemesi," OONI, 15 Şubat 2023, https://ooni.org/post/2023-turkey-throttling-blocking-twitter/
• 63Bianet, "Ekşi Sözlük'e erişim yine engellendi," 3 Mart 2023, https://m.bianet.org/english/freedom-of-expression/275085-access-to-eks…
• 64Ruth Michaelson, "'The internet's sewer': why Turkey blocked its most popular social site," The Guardian, 1 Mart 2023, https://www.theguardian.com/world/2023/mar/01/eksi-sozluk-why-turkey-bl…; Hamdi Firat Buyuk, "Turkish Social Media Platform to Challenge Govt Blockage in Court," Balkan Insight, 23 Şubat 2023, https://balkaninsight.com/2023/02/23/turkish-social-media-platform-to-c…
• 65BBC, "Ekşi Sözlük'e 'milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması' gerekçesiyle yine erişim engeli getirildi" 14 Aralık 2023, https://www.bbc.com/turkce/articles/cw4k3z41yxwo
• 66NTV, "Ekşi Sözlük'e Erişim Engeli: App Store Ve Play Store Mağazalarından Kaldırıldı," 4 Ocak 2024, https://www.ntv.com.tr/teknoloji/eksi-sozluke-erisim-engeli-app-store-v…
• 67Halk TV, "Ekşi Sözlük'te Ekrem İmamoğlu'na Sansür İddiası!" 24 Ocak 2024, https://halktv.com.tr/gundem/eksi-sozlukte-ekrem-imamogluna-sansur-iddi…
• 68Yaman Akdeniz & Ozan Güven, "Engelli Web 2019," Özgür İfade Derneği, Temmuz 2020, https://ifade.org.tr/reports/EngelliWeb_2019.pdf
• 69Gölbaşı Sulh Ceza Mahkemesi'nin 2015/191 D.İş sayılı Kararı, 27 Şubat 2015; Efe Kerem Sözeri, "Turkey quietly escalating online censorship of atheism," The Daily Dot, 4 Mart 2015, https://www.dailydot.com/layer8/turkey-secret-ban-atheist-content/
• 70Bianet, "Mezopotamya Ajansı'na sansür," 13 Mart 2024, https://bianet.org/haber/mezopotamya-ajansina-sansur-293020
• 71Cumhuriyet, "Sansürde yeni boyut... Erişim engellerini duyuran internet sitesine de erişim engeli!" 21 Mart 2023, https://www.cumhuriyet.com.tr/siyaset/sansurde-yeni-boyut-erisim-engell…
• 72Mapping Media Freedom, "Yeni Yaşam'ın internet sitesine erişim beşinci kez engellendi," 15 Temmuz 2023, https://www.mapmf.org/alert/30636
• 73Bianet, "Amerika'nın Sesi Türkçe yayını RTÜK talebiyle erişime engellendi," 28 Ağustos 2023, https://bianet.org/haber/amerika-nin-sesi-turkce-yayini-rtuk-talebiyle-…
• 74Artı Gerçek, "Çoğu Kürt yayını olan 340 URL adresi ve internet sitesine erişim engeli" 23 Şubat 2023, https://artigercek.com/guncel/cogu-kurt-yayini-olan-340-url-adresi-ve-i…
• 75ETHA, "ETHA'ya 50. kez erişim engeli," 17 Mart 2023, https://etha15.com/haberdetay/ethaya-50-kez-erisim-engeli-174861
• 76Füsun Sarp Nebil, "BTK, seçimde uyumlu davranan Twitter'a reklam yasağı verdi," T24, 21 Temmuz 2023, https://t24.com.tr/yazarlar/fusun-sarp-nebil/btk-secimde-uyumlu-davrana…
• 77TRT Haber, "Sosyal medya platformu X, Türkiye'de temsilcilik açtı," 22 Mayıs 2024, https://www.trthaber.com/haber/gundem/sosyal-medya-platformu-x-turkiyed…
• 78Habertürk, "Sputnik Türkiye'ye neden erişilemiyor? Sputnik Türkiye erişim sorunu... " 31 Mart 2022, https://www.haberturk.com/sputnik-turkiye-ye-neden-erisilemiyor-aciklam…
• 79Global Government Affairs, @GlobalAffairs, "31 Mart'taki Türk yerel seçimleri öncesinde Türk Hükümeti, X'in yakın tarihli bir mahkeme kararına tam olarak uymayan tek sosyal medya hizmeti olduğunu bize açıkça belirtti," X, 9 Ocak 2024, https://twitter.com/GlobalAffairs/status/1744890924994265373
• 80Ragıp Soylu, "'Netflix and chill' in Turkey is now under government supervision," Middle East Eye, 1 Ağustos 2019, https://www.middleeasteye.net/news/turkey-netflix-government-supervisio…
• 81"New Internet Filtering System Condemned as Backdoor Censorship," Reporters Without Borders, 2 Aralık 2011, https://rsf.org/en/news/new-internet-filtering-system-condemned-backdoo…
• 82Dorian Jones, "Turkey Blocks Web Pages Touting Darwin's Evolution Theory," Voice of America, 23 Aralık 2011, https://www.voanews.com/europe/turkey-blocks-web-pages-touting-darwins-…
• 83Yeniçağ, "387 internet sitesine erişim engeli," 6 Nisan 2022, https://www.yenicaggazetesi.com.tr/2-bin-468-sosyal-medya-hesabina-ince…
• 84ArtıGerçek, "OnlyFans'e Türkiye'de erişim engeli," 8 Haziran 2023, https://artigercek.com/guncel/onlyfanse-turkiyede-erisim-engeli-253201h
• 85Ingrid Lunden, "PayPal to stopt operations in Turkey after losing license, impacts 'hundreds of thousands'," Tech Crunch, 31 Mayıs 2016, https://techcrunch.com/2016/05/31/paypal-to-halt-operations-in-turkey-a…; "Turkish hotels concerned with Booking.com ban," TRT World, Erişim tarihi Eylül 2023, https://www.trtworld.com/turkiye/turkish-hotels-concerned-with-bookingc…
• 86"Supreme court onholds decision to ban Uber," Hurriyet Daily News, 8 Haziran 2023, https://www.hurriyetdailynews.com/supreme-court-upholds-decision-to-ban…
• 87FreeWebTurkey, @FreeWebTurkey, Twitter, ""Martı TAG" ve "Martı Motosiklet" uygulaması hakkında açılan davada karar verildi." 8 Mart 2023, https://twitter.com/FreeWebTurkey/status/1633414705426341891?s=20
• 88Füsun Sarp Nebil, "BTK yine VPN kapattırdı," T24, 15 Aralık 2023, https://t24.com.tr/yazarlar/fusun-sarp-nebil/btk-yine-vpn-kapattirdi,42…
• 89Top10VPN, "VPN Talep İstatistikleri: Ocak-Mart 2023," erişim tarihi 5 Eylül 2023, https://www.top10vpn.com/research/vpn-demand-statistics
• 90Russell Brandom, "Twitter, Elon Musk yönetiminde daha fazla hükümet talebine uyuyor," Rest of World, 27 Nisan 2023, https://restofworld.org/2023/elon-musk-twitter-government-orders/
• 91Mapping Media Freedom, "Turkish court blocks access to websites connected to Reuters article reporting on preliminary probe into Erdoğan's son," 27 Haziran 2023, https://www.mapmf.org/alert/30440
• 92Hamdi Fırat Büyük, "Turkish President's Son, Allies, 'Using Courts for Censorship', Campaigners Say," Balkan Insight, 15 Mart 2024, https://balkaninsight.com/2024/03/15/turkish-presidents-son-allies-usin…
• 93Hamdi Fırat Büyük, "Turkish Journalist Defends Tweets Revealing Ex-PM's Son's Trade with Israel," Balkan Insight, 8 Aralık 2023, https://balkaninsight.com/2023/12/08/turkish-journalist-defends-tweets-…
• 94Mapping Media Freedom, "Istanbul court censors news content about scandal involving religious sect," 2 Ağustos 2023, https://www.mapmf.org/alert/30701
• 95Ifod, "Eski Akp Milletvekili, Tarim Ve Orman Bakan Yardimcisi Hakkindaki Haberler," 8 Mart 2024, https://ifade.org.tr/engelliweb/eski-akp-milletvekili-tarim-ve-orman-ba…
• 96Birgün, "HÜDAPAR'ın Hizbullah'la bağına dair haberlere erişim engeli! (Hüda-Par'ın Hizbullah ile bağını gösteren haberlere erişim engeli)," 17 Mart 2023, https://www.birgun.net/haber/hudapar-in-hizbullah-la-bagina-dair-haberl…
• 97Gerçek Gündem, "Murat Ağırel'in yazısına erişim engeli! Sayıştay'ın usulsüzlük sansürünü yazdı, yazısına 'sansür' geldi," 25 Ağustos 2023, https://www.gercekgundem.com/guncel/murat-agirelin-yazisina-erisim-enge…
• 98Birgün, "Erişim engelleriyle halktan gerçekleri gizleyemezsiniz," 16 Ekim 2023, https://www.birgun.net/haber/erisim-engelleriyle-halktan-gercekleri-giz…; Anonymous iki araştırmacıyla çevrimiçi özgürlükler üzerine görüşmeler yaptı, 28 Şubat 2024.
• 99Free Web Turkey, @FreeWebTurkey, "Sabah gazetesi ile NTV'nin arşivlerinde yer alanlar da dahil olmak üzere 1998 tarihli bazı haberler, İstanbul 10. Sulh Ceza Hakimliğinin 27 Aralık 2023 tarihli kararıyla erişime engellendi. Sulh Ceza Hakimliğinin 27 Aralık 2023 tarihli kararıyla erişime engellendi." Twitter, 11 Ocak 2024, https://twitter.com/FreeWebTurkey/status/1745375703049080958?ref_src=tw…
• 100Cumhuriyet, "6 bin 500 habere engel 5 bin habere sansür!" 16 Ekim 2023, https://www.cumhuriyet.com.tr/siyaset/6-bin-500-habere-engel-5-bin-habe…
• 101Sol, "'soL'a Sansür' programına da sansür! Tosyalı Holding panikte" 20 Kasım 2023, https://haber.sol.org.tr/haber/sola-sansur-programina-da-sansur-tosyali…
• 102Bianet, "Yine Mustafa Doğan İnal: bianet'in 4 haberine sansür," 25 Aralık 2023, https://bianet.org/haber/yine-mustafa-dogan-inal-bianetin-4-haberine-sa…
• 103Bianet, "Xwebûn Gazetesi'nin internet sitesi erişime engellendi," 27 Ocak 2024, https://bianet.org/haber/xwebun-gazetesi-nin-internet-sitesi-erisime-en…
• 104YetkinReport, "Trendyol'dan Cumhuriyet'te 'para karşılığı haber' iddiası için sansür isteği" 15 Haziran 2023, https://yetkinreport.com/2023/06/15/trendyoldan-cumhuriyette-para-karsi…
• 105Aktif Haber, "Youtube'dan sürgündeki gazetecilere sansür," 1 Ocak 2023, https://aktifhaber.com/gundem/youtubedan-surgundeki-gazetecilere-sansur…
• 106"The Right (Not) To Be Forgotten," IFOD, Erişim Tarihi Eylül 2023, https://ifade.org.tr/en/publications/reports-books/
• 107Sertaç Çomak, "Twitter Türkiye'de sansüre başladı: Diken'in tweet'ine engel: Twitter Türkiye'de sansüre başladı", Diken, 16 Mart 2023, https://www.diken.com.tr/twitter-turkiyede-sansure-basladi-dikenin-twee…
• 108Yeşil Gazete, "'Haber sitelerinin tweetlerine engel' haberimize erişim engeli," 30 Ağustos 2023, https://yesilgazete.org/haber-sitelerinin-tweetlerine-engel-haberimize-…
• 109Basın İlan Kurumu, "Basın Ahlak Esaslarına Dair Genel Kurul Kararı," 27 Mayıs 2022, https://bik.gov.tr/kurumsal/basin-ahlak-esaslari/
• 110"'Unutulma hakkı' kararı çıktı: Kişiler, arama sonuçlarını internetten sildirebilecek" dokuz8HABER, 20 Temmuz 2020, https://www.dokuz8haber.net/unutulma-hakki-karari-cikti-kisiler-arama-s…
• 111"Bakanlıktan Netflix filmi hakkında RTÜK'e başvuru," Birgün, 22 Ağustos 2020, https://www.birgun.net/haber/bakanliktan-netflix-filmi-hakkinda-rtuk-e-…
• 112Duvar, "RTÜK'ten dijital platformlara 'ahlak' cezası," 30 Temmuz 2023, https://www.gazeteduvar.com.tr/rtukten-dijital-platformlara-ahlak-cezas…
• 113Free Web Turkey, "Linktree'ye erişim engeli getirildi," 19 Ekim 2023, https://www.freewebturkey.com/linktreeye-erisim-engeli-getirildi
• 114DW, "Gey sosyal ağı Hornet uygulamasına Jandarma talebiyle erişim engeli " 10 Ağustos 2021, https://www.dw.com/tr/gey-sosyal-ağı-hornet-uygulamasına-jandarma-taleb…
• 115İFOD, "Hornet - Gay sosyal ağı erişim engeli kaldırıldı," 16 Şubat 2024, https://ifade.org.tr/engelliweb/hornet-gay-sosyal-agi-erisim-engeli-kal…
• 1165651 Sayılı Kanun Resmi Gazete'nin 23 Mayıs 2007 tarihli ve 26030 sayılı nüshasında yayımlanmıştır. Kanunun bir kopyası (Türkçe olarak) şu adreste bulunabilir: Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü, "5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun," 2008, http://www.wipo.int/wipolex/en/details.jsp?id=11035; Bilgi Teknolojileri ev İletişim Kurumu, "Türkiye'de İnternet Hukuku," 2020, https://internet.btk.gov.tr/turkiye-de-internet-hukuku
• 117"Türkiye: Internet Freedom, Rights in Sharp Decline," İnsan Hakları İzleme Örgütü, 2 Eylül 2014, https://www.hrw.org/news/2014/09/02/turkey-internet-freedom-rights-shar…
• 118"5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun," Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü, 4 Mayıs 2007, http://www.wipo.int/wipolex/en/details.jsp?id=11035
• 119Bianet, "Anayasa Mahkemesi, sansür maddelerini iptal etti," 10 Ocak 2024, https://bianet.org/haber/anayasa-mahkemesi-sansur-maddelerini-iptal-ett…
• 120Alican Uludağ, "AYM kararına rağmen engellenen içeriklerin sayısı artıyor," DW Türkçe, 4 Ağustos 2023, https://www.dw.com/tr/aym-kararına-rağmen-engellenen-içeriklerin-sayısı…
• 121Mustafa Çalkaya, "253 bine yakın zararlı internet adresine 108 milyon erişim engellendi," Anadolu Ajansı, 20 Ağustos 2023, https://www.aa.com.tr/tr/bilim-teknoloji/253-bine-yakin-zararli-interne…
• 122Bu bölüm hakkında daha fazla bilgi için bakınız Medya Özgürlüğü Temsilcisi, "Briefing on Proposed Amendments to Law No. 5651," Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, Ocak 2014, https://www.osce.org/fom/110823?download=true; "WILMAP: Türkiye," The Center for Internet and Society - Stanford Law School, 2014, http://stanford.io/1YcN8EX
• 123Ragıp Soylu, "'Netflix and chill' in Turkey is now under government supervision," Middle East Eye, 1 Ağustos 2019, https://www.middleeasteye.net/news/turkey-netflix-government-supervisio…
• 124Yasemin Kalyoncuoğlu, "Netflix, Amazon Prime Video Türkiye'de lisans aldı," Anadolu Haber Ajansı, 5 Kasım 2020, https://www.aa.com.tr/en/culture/netflix-amazon-prime-video-obtain-lice…
• 125Marc Santora, "Turkey Passes Law Extending Sweeping Powers Over Social Media," The New York Times, 29 Temmuz 2020, https://www.nytimes.com/2020/07/29/world/europe/turkey-social-media-con…
• 126Marc Santora, "Turkey Passes Law Extending Sweeping Powers Over Social Media," The New York Times, 29 Temmuz 2020, https://www.nytimes.com/2020/07/29/world/europe/turkey-social-media-con…
• 127İnsan Hakları İzleme Örgütü, "Türkiye: Tehlikeli, Distopik Yeni Yasal Değişiklikler," 14 Ekim 2022,https://www.hrw.org/news/2022/10/14/turkey-dangerous-dystopian-new-lega…
• 128Twitter Global Government Affairs, @GlobalAffairs, Twitter, "Yasal sürece yanıt olarak ve Twitter'ın Türkiye halkı için erişilebilir kalmasını sağlamak amacıyla, bugün Türkiye'de bazı içeriklere erişimi kısıtlamak için harekete geçtik," 13 Mayıs 2023, https://twitter.com/GlobalAffairs/status/1657219168863756288
• 129OdaTV, "İletişim Başkanlığı'ndan sosyal medya için suç duyurusu," 12 Mayıs 2023, https://www.odatv4.com/guncel/iletisim-baskanligi-ndan-sosyal-medya-ici…
• 130Cumhuriyet, "Son dakika... Kılıçdaroğlu'na yeni sansür! Bu kez telekomünikasyon şirketleri... " 26 Mayıs 2023, https://www.cumhuriyet.com.tr/siyaset/son-dakika-kilicdarogluna-yeni-sa…
• 131Yaman Akdeniz ve Ozan Güven, "Engelliweb Raporu," Temmuz 2020, https://ifade.org.tr/reports/EngelliWeb_2019.pdf
• 132TİB istatistiklerine göre, bu istatistiklerin mevcut olduğu son tarih olan Mayıs 2009'da, engellenen web sitelerinin yüzde 21'inden mahkemeler sorumluyken, yüzde 79'u TİB tarafından idari olarak engellenmektedir; "Telecom Authority Accused of Concealing Blocked Website Figures," Reporters Without Borders, 19 Mayıs 2010, http://en.rsf.org/turkey-telecom-authority-accused-of-19-05-2010,37511…
• 133Bianet, "Yeni Yaşam Gazetesi'nin internet sitesine erişim engeli," 15 Temmuz 2023, https://bianet.org/haber/yeni-yasam-gazetesi-nin-internet-sitesine-eris…; ETHA, "ETHA'ya yine erişim engeli," 5 Ekim 2023, https://etha53.com/haberdetay/ethaya-yine-erisim-engeli-184707
• 134"Sendika.org'un erişim engeli kaldırıldı," Ulak Haber, 28 Ekim 2020, https://ulak.news/haber_sendikaorgun-erisim-engeli-kaldi_dokuz8_92060.h…
• 135Andrew O'Donohue, Max Hoffman ve Alan Makovsky, "Turkey's Changing Media Landscape," Center for American Progress, 10 Haziran 2020, https://www.americanprogress.org/issues/security/reports/2020/06/10/485…
• 136Yorumdan kaçınma konusunda üç akademisyen, iki gazeteci ve iki blog yazarıyla yapılan röportajlar, Türkiye, 2020.
• 137STK temsilcileriyle telefon görüşmesi, Mayıs 2022.
• 138Bir STK aktivisti ile anonim görüşme, 15 Şubat 2023.
• 139Cumhuriyet, "Amazon Prime Türkiye'den 'The Boys'un 3. sezonuna sansür," 6 Haziran 2022, https://www.cumhuriyet.com.tr/yasam/amazon-prime-turkiyeden-the-boysun-…; Cumhuriyet, "TRT'nin gökkuşağı rahatsızlığı: Paylaşım silindi [TRT'nin gökkuşağı rahatsızlığı: yazı silindi]," 23 Haziran 2021, https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/trtnin-gokkusagi-rahatsizligi-payla…
• 140Diken, "TV100'den Erkan Baş'a sansür: Erdoğan'ı Zübük'e benzettiği bölümü kestiler" 12 Kasım 2022, https://www.diken.com.tr/tv100den-erkan-basa-sansur-erdogani-zubuke-ben…
• 141"Türkiye'de Sansür ve Otosansür," Susma 24, Aralık 2020, https://susma24.com/wp-content/uploads/2021/02/Susma-Platformu_-Turkiye…
• 142Susma 24, "Türkiye'de Sansür ve Otosansür 2023 (Censorship and otosensorship in Turkey 2023)," 24 Mart 2024, https://s3.fr-par.scw.cloud/fra-susma24-tr/2024/03/Susma-Platforumu_-20…
• 143Gözde Tüzer, "Erdoğan'ın "montaj video" itirafı | "Fahrettin Altun, bu dezenformasyon değil de nedir?"" Evrensel, 23 Mayıs 2023, https://www.evrensel.net/haber/490651/erdoganin-montaj-video-itirafi-fa…
• 144Altan Sancar, "Montajlar için Mısırlı 'kıvrak zekalı gençler' devrede," Diken, 24 Mayıs 2023, https://www.diken.com.tr/montajlar-icin-misirli-kivrak-zekali-gencler-d…
• 145Birgün, "Halkın parasıyla trol ordusu," 13 Ocak 2023, https://www.birgun.net/haber/halkin-parasiyla-troll-ordusu-417394; Dion Nissembaum, "Before Turkish Coup, President's Drive to Stifle Dissent Sowed Unrest," The Wall Street Journal, 15 Temmuz 2016, http://www.wsj.com/articles/before-turkish-coup-presidents-drive-to-sti…; "CHP, hükümet yanlısı trollerin AK Parti bordrosunda olup olmadığını sordu," Cihan, 4 Eylül 2014, https://www.thefreelibrary.com/CHP+asks+if+pro-gov%27t+trolls+put+on+AK…
• 146Efe Kerem Sözeri, "RedHack sızıntıları Türkiye'nin hükümet yanlısı Twitter trollerinin yükselişini ortaya koyuyor," The Daily Dot, 28 Şubat 2020, http://www.dailydot.com/layer8/redhack-turkey-albayrak-censorship/.=
• 147"New report details role of Erdoğan's troll army in Turkey's democratic backsliding," Stockholm Center for Freedom, 21 Ağustos 2021, https://stockholmcf.org/new-report-details-role-of-erdogans-troll-army-…; Erk Acarer, "Pelikan'a rakip: Ebabil Harekâtı: Pelikan'a rakip," Birgün Gazetesi, 20 Mayıs 2020, https://www.birgun.net/haber/pelikan-a-rakip-ebabil-harekati-302021
• 148Birgün, "Halkın parasıyla trol ordusu", 13 Ocak 2023, https://www.birgun.net/haber/halkin-parasiyla-troll-ordusu-417394
• 149Sebnem Gümüsçü, "Türkiye'de Yerel Seçimler: Buraya nasıl geldik ve sırada ne var?", Wilson Center, 29 Nisan 2024, https://www.wilsoncenter.org/article/local-elections-turkey-how-did-we-…
• 150Birgün, "AKP'li troller, seçimin faturasını Özlem Zengin'e kesti," 5 Nisan 2024, https://www.birgun.net/haber/akp-li-troller-secimin-faturasini-ozlem-ze…; Halk TV, "Ekşi Sözlük'te Ekrem İmamoğlu'na Sansür İddiası!" 24 Ocak 2024, https://halktv.com.tr/gundem/eksi-sozlukte-ekrem-imamogluna-sansur-iddi…
• 151Emre Kızılkaya, "AKP'nin sosyal medya savaşları," Al Monitor, 15 Kasım 2013, https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2013/11/akp-social-media-twi…
• 152Veryansın TV, "HaberTürk'e 'seçim' ayarı... 'Sansür dönemi' iddiası" 2 Haziran 2023, https://www.veryansintv.com/haberturke-secim-ayari-sansur-donemi-iddias…
• 153Özge Özdemir, "Doğru Mu: Cumhurbaşkanlığı doğrulama platformu kuruluyor, uzmanlar ne diyor? " BBC, 25 Şubat 2021, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-56188115
• 154İletişim Başkanlığı, "İletişim Başkanlığı bünyesinde Dezenformasyonla Mücadele Merkezi oluşturuldu " 5 Ağustos 2022, https://www.iletisim.gov.tr/turkce/haberler/detay/iletisim-baskanligi-b…
• 155Servet Yanatma, "Media Capture And Advertising In Turkey: The Impact Of The State On News," Reuters Gazetecilik Çalışmaları Enstitüsü, Temmuz 2016, https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/sites/default/files/research…
• 156"Türkiye: Yeni Düzenleme Medya ve Platform Hizmet Sağlayıcılarının İnternet Üzerinden Radyo ve Görsel-İşitsel Hizmetler Sunmak İçin Lisans Almalarını Gerektiriyor," Kongre Kütüphanesi, 20 Ağustos 2019, https://www.loc.gov/item/global-legal-monitor/2019-08-20/turkey-new-reg…
• 157Arzu Geybullayeva, "How Turkey's broadcast regulator is taking over supervision of online content," Global Voices Advox, 6 Eylül 2019, https://advox.globalvoices.org/2019/09/06/how-turkeys-broadcast-regulat…; Diego Cupolo, "Journalists fear broad new law will stifle online news media in Turkey," Al-Monitor, 5 Ağustos 2019, https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2019/08/new-license-law-limi…
• 158Evrensel, "Online yayın platformları RTÜK'e ödeme yapacak," 5 Haziran 2024, https://www.evrensel.net/haber/520238/online-yayin-platformlari-rtuke-o…
• 159Arzu Geybullayeva, "Turkey blocks access to two news websites," Global Voices, 1 Temmuz 2022, https://globalvoices.org/2022/07/01/turkey-blocks-access-to-two-news-we…
• 160Diken, "Lisansı yenilenmeyen DW Türkçe, ofisini kapatıyor" 17 Mart 2023, https://www.diken.com.tr/lisansi-yenilenmeyen-dw-turkce-ofisini-kapatiy…
• 161Sözcü, "Sosyal medya platformlarına 10'ar milyon TL ceza," 2 Aralık 2020, https://www.sozcu.com.tr/2020/teknoloji/son-dakika-sosyal-medya-platfor…
• 162Alex Okosi, "An Update on YouTube in Turkey," YouTube Official Blog, 16 Aralık 2020, https://blog.youtube/news-and-events/update-youtube-turkey/; "Facebook says starts process of appointing Turkey representative," Reuters, 18 Ocak 2021, https://www.reuters.com/article/us-turkey-facebook-idUSKBN29N18X
• 163Erdal Türkoğlu, "TBMM Dijital Mecralar Komisyonu Başkanı Yayman: Sosyal medya mecralarının temsilcilik açmaları tarihi bir gelişme," Anadolu Haber Ajansı, 26 Haziran 2021, https://www.aa.com.tr/tr/gundem/tbmm-dijital-mecralar-komisyonu-baskani…
• 164Arpat Şenocak, "Elektronik Ticaret Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun," GİDE, 13 Eylül 2022, https://www.gide.com/fr/actualites/the-law-amending-the-regulation-on-e…
• 165Guleryuz and Partners, "Türkiye'nin E-Ticaret Pazarında Yeni Dönem: Elektronik Ticaret Platformları için Yeni Yükümlülükler," CEE Legal Matters, 18 Temmuz 2022, https://ceelegalmatters.com/turkey/20523-new-era-in-turkey-s-e-commerce…
• 166"Dijital Hizmet Vergisi'nde ilk ay hasılatı belli oldu," Sözcü Gazetesi, 16 Mayıs 2020, https://www.sozcu.com.tr/2020/ekonomi/dijital-hizmet-vergisinde-ilk-ay-…
• 167NTV, "Sosyal medya fenomenliğinde yeni dönem: Bakanlıktan şart geldi" 25 Ocak 2024, https://www.ntv.com.tr/ntvpara/sosyal-medya-fenomenliginde-yeni-donem-b…
• 168Selenay Yağcı, "Bakanlıktan sosyal medya reklamlarına düzenleme," Dünya, 7 Mayıs 2021, https://www.dunya.com/ekonomi/bakanliktan-sosyal-medya-reklamlarina-duz…
• 169Cumhuriyet, "Ünlü isimlere ve sosyal medya fenomenlerine 'örtülü reklam' cezası" 17 Aralık 2022, https://www.cumhuriyet.com.tr/yasam/unlu-isimlere-ve-sosyal-medya-fenom…
• 170Hamdi Fırat Büyük, "Turkey's 'Foreign Influence Agent Law' Alarms Media, Civil Society," BIRN, 9 Mayıs 2024, https://balkaninsight.com/2024/05/09/turkeys-foreign-influence-agent-la…
• 171Özgecan Özgenç, "Etki ajanlığı düzenlemesi 9. Yargı Paketi'nden çıkarılıyor. Yargı Paketi'nden çıkarılıyor," Medyascope, 13 Haziran 2024, https://medyascope.tv/2024/06/13/etki-ajanligi-duzenlemesi-9-yargi-pake…
• 172Gürkan Özturan, "Gökkuşağı veya LGBTİ+ sembolleri içeren ürünlerin satışına yaş sınırlaması: Türkiye Ticaret Bakanlığı," dokuz8HABER, 9 Aralık 2020, https://www.dokuz8haber.net/age-restriction-for-selling-products-contai…
• 173Birgün, "Tüketiciyi koruma bahanesiyle sansür," 11 Mart 2022, https://www.birgun.net/haber/tuketiciyi-koruma-bahanesiyle-sansur-380080
• 174Cem Yıldırım, "İnternet medyasına yönetmelik darbesi," Sözcü, 4 Ocak 2023, https://www.sozcu.com.tr/2023/gundem/internet-medyasina-yonetmelik-darb…
• 175BİK, "İnternet haber sitelerinin teknik olarak uyması gereken kurallara dair usul ve esaslar hakkında tebliğ," 10 Mayıs 2024, https://bik.gov.tr/storage/2024/05/Internet-Haber-Sitelerinin-Teknik-Ol…
• 176NIC.TR ".tr Alan Adları Yönetimi" Aralık 2012, https://nic.tr/forms/politikalar.pdf
• 177Emre Kızılkaya, "Google'ın 'yandaş medyaya çirkin desteği' Türkiye'nin kırılgan topluluklarını riske atıyor," Free Turkey Journalists, 9 Temmuz 2020, https://freeturkeyjournalists.ipi.media/googles-outrageous-support-to-p…
• 178VoA, "Turkey's Latest VPN Ban is Another Block to Independent Media," 16 Ocak 2024, https://www.voanews.com/a/7442168.html
• 179NordVPN, "VPN Yasal Mı? Türkiye'deki VPN Kısıtlamalarının Yasal Dayanağı Nedir?" 24 Ağustos 2020, https://nordvpn.com/tr/blog/vpn-kullanmak-yasal-mi/
• 180Fusun S. Nebil, "BTK'nın VPN Engelleme Israrı Devam Ediyor," Turk-Internet, 5 Aralık 2016, https://turk-internet.com/btk-nin-vpn-engelleme-israri-devam-ediyor/
• 181"Turkey's Erdogan says social media a 'threat to democracy'," Al Jazeera, 11 Aralık 2022, https://www.aljazeera.com/news/2021/12/11/turkeys-erdogan-says-social-m…
• 182Nic Newman, "Dijital Haber Raporu 2023 - Türkiye," Reuters Gazetecilik Çalışmaları Enstitüsü, 2023, https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/digital-news-report/2023/tur…
• 183"DW Türkçe YouTube kanalı açtı," DW News, 29 Nisan 2019, https://www.dw.com/en/dw-launches-turkish-youtube-channel/av-48533340
• 184Oda TV, "Google'dan Sözcü'ye sansür," 17 Ağustos 2023, https://www.odatv4.com/medya/googledan-sozcuye-sansur-101923816
• 185Halk TV, "Google'ın çirkin oyunu! Yandaşlara yer açıp Halk TV'ye örtülü sansür!" 28 Ağustos 2023, https://halktv.com.tr/gundem/googleun-cirkin-oyunu-yandaslara-yer-acip-…
• 186Bir grup aktivistle yapılan özel görüşme, 24 Mayıs 2024, çevrimiçi.
• 187Artı Gerçek, "AHBAP'a yoğun siber saldırı düzenlendi," 9 Şubat 2023, https://artigercek.com/guncel/ahbapa-yogun-siber-saldiri-duzenlendi-238…
• 188Birgün, "Üniversite öğrencisi Beyza Buldağ tutuklandı," 7 Şubat 2021, https://www.birgun.net/haber/universite-ogrencisi-beyza-buldag-tutuklan…
• 189Mehmet Baran Kılıç, "Boğaziçi'nde oryantasyon: Direniş fotoğraflarına, gökkuşağı bayrağına müdahale; öğrencilere tehdit" Diken, 2 Ekim 2023, https://www.diken.com.tr/bogazicinde-oryantasyon-direnis-fotograflarina…
• 190Mehmet Baran Kılıç, "Boğaz'da iki ayrı Filistin protestosu: Birine okul, diğerine çevik kuvvet destek verdi," Diken, 19 Ekim 2023, https://www.diken.com.tr/bogazici-universitesinde-iki-ayri-filistin-eyl…
• 191"Emniyet Genel Müdürlüğü'nden yurttaş haberciliğe sansür genelgesi: Protestoların görsel ve işitsel kaydı yasaklandı," dokuz8HABER, 30 Nisan 2021, https://www.dokuz8haber.net/security-directorate-generals-directive-on-…
• 192Fevzi Çakır, "Danıştay, emniyetin 'görüntü genelgesi'ne dur dedi!" Habertürk, 11 Kasım 2021, https://www.haberturk.com/danistay-emniyetin-goruntu-genelgesi-ne-dur-d…
• 193Eleni Stamatoukou ve Hamdi Fırat Büyük, "Greek Journalists to Sue Turkish Religious Authority For Destroyed Cameras," Balkan Insight, 22 Mart 2023, https://balkaninsight.com/2023/03/22/greek-journalists-to-file-lawsuit-…
• 194NTV, "Sosyal medyada provokatif paylaşımlara soruşturma," 2 Temmuz 2023, https://www.ntv.com.tr/turkiye/sosyal-medyada-provokatif-paylasimlara-s…
• 195NTV, "271 sosyal medya hesabı için yasal işlem başlatıldı," 24 Kasım 2021, https://www.ntv.com.tr/turkiye/271-sosyal-medya-hesabi-icin-yasal-islem…
• 196"Turkish parliament passes associations oversight law that critics say will stifle NGOs," Reuters, 27 Aralık 2020, https://www.reuters.com/article/us-turkey-foundations-law-idUSKBN29106Y
• 197Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 2018, https://global.tbmm.gov.tr/docs/constitution_en.pdf
• 198Yıldız Yazıcıoğlu, "AYM'nin iptal ettiği hükümle sansür sürüyor mu?" VoA Türkçe, 16 Mart 2024, https://www.voaturkce.com/a/ayinin-iptal-ettigi-hukumle-sansur-suruyor-…
• 199"Erdogan declares OHAL for Turkey quake zone," Reuters, 7 Şubat 2023, https://www.reuters.com/world/middle-east/erdogan-declares-state-emerge…
• 200Birgün, "Karaismailoğlu'ndan 'depremde bant daraltma' savunması: Gerekli bir durum vardı ki yapıldı!" 7 Nisan 2023, https://www.birgun.net/haber/karaismailoglu-ndan-depremde-bant-daraltma…; Ayşe Sayın, "OHAL Kararı TBMM Genel Kurulu'nda kabul edildi: Deprem bölgelerinde 3 ay süreyle uygulanacak," BBC, 9 Şubat 2023, https://www.bbc.com/turkce/articles/cnd24wnr171o
• 201Dünya Ekonomik Forumu, "Judicial Justice Index 2018," Erişim tarihi Temmuz 2021, http://reports.weforum.org/pdf/gci-2017-2018-scorecard/WEF_GCI_2017_201…
• 202"Why Turkey's terror law is the 'Achilles heel' of the EU-Turkey visa deal," France 24, 13 Mayıs 2016, http://www.france24.com/en/20160513-why-turkeys-terror-law-achilles-hee…
• 203Hamdi Fırat Büyük, "Turkey's 'Foreign Influence Agent Law' Alarms Media, Civil Society," BIRN, 9 Mayıs 2024, https://balkaninsight.com/2024/05/09/turkeys-foreign-influence-agent-la…
• 204Özgecan Özgenç, "Etki ajanlığı düzenlemesi 9. Yargı Paketi'nden çıkarılıyor. Yargı Paketi'nden çıkarılıyor," Medyascope, 13 Haziran 2024, https://medyascope.tv/2024/06/13/etki-ajanligi-duzenlemesi-9-yargi-pake…
• 205Ayşegül Usta, "Local court applies to Turkey's top court to annul article on 'insulting president'," Hurriyet Daily News, 30 Mart 2016, http://www.hurriyetdailynews.com/local-court-applies-to-turkeys-top-cou…; Cem Tecimer, "The Curious Case of Article 299 of the Turkish Penal Code: Cumhurbaşkanına Hakaret," Verfassungsblog, 20 Temmuz 2018, https://verfassungsblog.de/the-curious-case-of-article-299-of-the-turki…
• 206TRT Haber, "Yargıtay'dan 'retweet' kararı," 23 Ağustos 2021, https://www.trthaber.com/haber/gundem/yargitaydan-retweet-karari-603641…
• 207TRT Haber, "Dezenformasyonla mücadele yasalaştı," 13 Ekim 2022, https://www.trthaber.com/haber/gundem/dezenformasyonla-mucadele-yasalas…
• 208Birgün, "Sosyal medyaya sansür yasası teklifi TBMM'de: Hapis cezası da içeriyor " 27 Mayıs 2022, https://www.birgun.net/haber/sosyal-medyaya-sansur-yasasi-teklifi-tbmm-…
• 209Berrin Bayır, "Kobani davasında sanıklara ceza yağdı: Selahattin Demirtaş'a 42 yıl hapis cezası" Medyascope, 16 Mayıs 2024, https://medyascope.tv/2024/05/16/kobani-davasinda-karar-ahmet-turke-10-….
• 210MLSA, "Cezaevindeki Gazeteciler ve Medya Çalışanları," Erişim tarihi Haziran 2023, https://www.mlsaturkey.com/tr/cezaevindeki-gazeteciler-ve-medya-calisan…
• 211"Journalist sent to prison in Istanbul to serve sentence on terrorism charges," Turkish Minute, 26 Ocak 2024, https://turkishminute.com/2024/01/26/journalist-sent-prison-istanbul-se…
• 212"Yargıtay, gazeteci Ali Barış Kurt'un hapis cezasını onadı," Evrensel, 4 Mart 2024, https://www.evrensel.net/haber/512230/yargitay-gazeteci-ali-baris-kurtu…
• 213Hatice Kamer, "Diyarbakır'da 10 aydır tutuklu 16 gazeteci hakkındaki iddianame kabul edildi: Suçlamalar neler, gazetecilerin avukatı ne diyor?" BBC, 14 Nisan 2023, https://www.bbc.com/turkce/articles/c0d438mk3j0o
• 214Bianet, "Diyarbakır'da tutuklu 15 Kürt gazeteci hakkında tahliye kararı," 12 Temmuz 2023, https://bianet.org/haber/diyarbakir-da-tutuklu-15-kurt-gazeteci-hakkind…
• 215Birgün, "Metin Cihan: İçişleri Bakanlığı iademi istiyor, İnterpol aramasının yolu aranıyor" 21 Temmuz 2023, https://www.birgun.net/haber/metin-cihan-icisleri-bakanligi-iademi-isti…
• 216Metin Cihan, @metcihan, "burak erdoğan bana dava açmış. bildiğiniz gibi, gazze bombalanırken..." X, 20 Temmuz 2024, https://x.com/metcihan/status/1814747475682734343?t=g69P4dXf22VQ7eg54df….
• 217MFRR, "Türkiye: Uluslararası gruplar gazeteci Tolga Şardan'ın tutuklanmasını kınadı," 1 Kasım 2023, https://www.mfrr.eu/turkey-international-groups-condemn-arrest-of-journ…
• 218İleri Haber, "Sosyal medya paylaşımı 'Erdoğan'a suikast girişimi' sayıldı," 19 Kasım 2021, https://ilerihaber.org/icerik/sosyal-medya-paylasimi-erdogana-suikast-g…
• 219Tuğba Özer, "Avukata 'Cumhurbaşkanı'na hakaretten dava," Cumhuriyet Gazetesi, Şubat 2020, http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/avukata-cumhurbaskanina-hakaretten-d…
• 220Mustafa Bildircin, "Binlerce kişiye, "Cumhurbaşkanına hakaret" suçlaması: Yargı, iktidarın sopası" 7 Nisan 2024, https://www.birgun.net/haber/binlerce-kisiye-cumhurbaskanina-hakaret-su…
• 221Alican Uludağ, "Mahkemeden Cumhurbaşkanı'na hakaret davasında emsal karar," Cumhuriyet Gazetesi, Mart 2020, http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/mahkemeden-cumhurbaskanina-hakaret-d…
• 222Ali Kucukgocmen, "Top European court says Turkey should change law on insulting president," Reuters, 19 Ekim 2021, https://www.reuters.com/world/middle-east/top-european-court-says-turke…
• 223Bianet, "Gazeteci Levent Gültekin'e 'cumhurbaşkanına hakaretten ceza verildi," 19 Mart 2024, https://bianet.org/haber/journalist-levent-gultekin-given-sentence-for-…
• 224Aykut Karadağ, "Sosyal medyada depreme ilişkin provokatif paylaşım yapan 43 kişi tutuklandı," Anadolu Ajansı, 13 Mart 2023, https://www.aa.com.tr/tr/gundem/sosyal-medyada-depreme-iliskin-provokat…
• 225Media Freedom Rapid Response, "Türk yetkililere yıkıcı depremlerin ardından medyaya yönelik daha fazla kısıtlamadan kaçınmaları çağrısı," 9 Şubat 2023, https://www.mfrr.eu/call-on-turkish-authorities-to-abstain-from-further…
• 226T24, "Antakya'da deprem görüntülerini paylaşan gazeteci Hasan Sivri hakkında 'sansür yasası'ndan dava açıldı" 4 Ağustos 2023, https://t24.com.tr/haber/antakya-da-deprem-goruntulerini-paylasan-gazet…
• 227Cumhuriyet, "SOL Parti Keçiören İlçe Başkanı Ayduğan'a sosyal medya paylaşımı nedeniyle hapis cezası ve siyasi yasak!" 28 Nisan 2023, https://www.cumhuriyet.com.tr/siyaset/sol-parti-kecioren-ilce-baskani-a…
• 228Bianet, "Yargıtay, Kaftancıoğlu'nun siyasi yasaklı hapis cezasını onadı," 12 Mayıs 2022, https://m.bianet.org/english/politics/261758-court-of-cassation-upholds…
• 229"Sosyal medya paylaşımları nedeniyle hapis cezası alan CHP'li Kaftancıoğlu denetimli serbestlikle tahliye edildi," Bianet, 1 Haziran 2022, https://bianet.org/haber/sentenced-to-prison-over-social-media-posts-ch…
• 230Rudaw, "Türkiye Efrinli sosyal medya fenomenini sınır dışı etti," 22 Ağustos 2023, https://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/220820231
• 231"Turkish journalist Rojhat Dogru sentenced to life in prison," CPJ, 10 Ocak 2022, https://cpj.org/2022/01/turkish-journalist-rojhat-dogru-sentenced-to-li…
• 232Cengiz Karagöz, "Aydoğan'ın kapatılan 'Erdoğan'a hakaret' dosyası raftan indirildi," Cumhuriyet, 13 Haziran 2023, https://www.cumhuriyet.com.tr/siyaset/aydoganin-kapatilan-erdogana-haka…
• 233Rudaw, "Ayasofya önünde bayrak açan Yunan fenomen hakkında karar," 1 Temmuz 2023, https://www.rudaw.net/turkish/middleeast/turkey/010720232
• 234Evrensel, "Sansür yasasından soruşturma açılan ilk gazeteci Mehmet Selçuk Ada oldu," 19 Kasım 2022, https://www.evrensel.net/haber/475042/sansur-yasasindan-sorusturma-acil…
• 235Deniz Tekin, "'Sansür Yasası' kapsamında 18 ayda 41 gazeteci hakkında 47 soruşturma açıldı," MLSA, 3 Mayıs 2024, https://mlsaturkey.com/tr/sansur-yasasi-kapsaminda-18-ayda-41-gazeteci-…
• 236CPJ, "Turkish journalist Sinan Aygül sentenced to 10 months in prison under new disinformation law," 28 Şubat 2023, https://cpj.org/2023/02/turkish-journalist-sinan-aygul-sentenced-to-10-…
• 237Van Ekspres, "Sansür Yasası'nın ilk ve tek ceza kararı itirazına red" 15 Haziran 2023, https://www.vanekspres.com.tr/gundem/sansur-yasasinin-ilk-ve-tek-ceza-k…
• 238Mapping Media Freedom, "Gazeteci İlknur Bilir depremlerle ilgili sosyal medya paylaşımları nedeniyle gözaltına alındı," 16 Eylül 2023, https://www.mapmf.org/alert/30692
• 239NTV, "Sosyal medya kullanıcılarına "yanıltıcı bilgiyi yayma" operasyonu: 27 gözaltı" 20 Eylül 2023, https://www.ntv.com.tr/turkiye/sosyal-medya-kullanicilarina-yaniltici-b…
• 240Diken, "Sekiz kişiye 'sosyal medya provokasyonu'ndan tutuklama" 23 Eylül 2023, https://www.diken.com.tr/sekiz-kisiye-sosyal-medya-provokasyonundan-tut…
• 241NTV, "Sosyal medyada tepki çeken İstiklal Marşı paylaşımına tutuklama," 15 Eylül 2023, https://www.ntv.com.tr/turkiye/sosyal-medyada-tepki-ceken-istiklal-mars…
• 242NTV, "271 sosyal medya hesabı için yasal işlem başlatıldı," 24 Kasım 2021, https://www.ntv.com.tr/turkiye/271-sosyal-medya-hesabi-icin-yasal-islem…
• 243"Hazırlık Durumu: Türkiye," Kapsayıcı İnternet Endeksi 2022, Erişim 2023, https://theinclusiveinternet.eiu.com/simulator/countries/TR/readiness/t…
• 244Vatandaşlar daha önce en fazla iki mobil cihaz ithal edebiliyordu. "Yurtdışından getirilen cep telefonuna kısıtlama, kitap hariç eşyaya vergi," Medyascope, 15 Mayıs 2019, https://medyascope.tv/2019/05/15/yurt-disinda-getirilen-cep-telefonuna-…
• 245"Türkiye: Uçtan uca şifrelenmiş hizmetleri koruyun," Madde 19, 20 Nisan 2023, https://www.article19.org/resources/turkey-protect-end-to-end-encrypted…
• 246Evrin Güvendik, "Meclis'te seçim öncesi son mesai haftası | Muhalefetten yargı paketine 'fişleme' tepkisi," Medyascope, 26 Şubat 2024, https://medyascope.tv/2024/02/26/mecliste-secim-oncesi-son-mesai-haftas…
• 247Ruth Michaelson, "Turkey: new 'disinformation' law could jail journalists for three years," The Guardian, 13 Ekim 2022, https://www.theguardian.com/world/2022/oct/13/turkey-new-disinformation…
• 248Gürkan Özturan, "Turkey's Disinformation Law Will Strike Further Blow to Media Freedom," Balkan Insight, 31 Mayıs 2022, https://balkaninsight.com/2022/05/31/turkeys-disinformation-law-will-st…
• 249"İçişleri Bakanlığı'ndan 'patates hatlara' çözüm önerileri: Yeni alınan telefon hattı e-Devlet'te aktive edilsin," Sputnik News, 17 Temmuz 2020, https://tr.sputniknews.com/turkiye/202007171042476279-icisleri-bakanlig…
• 250İlay Yılmaz ve diğerleri, "Türkiye: Türkiye Elektronik Haberleşme Sektöründe Kimlik Doğrulama Yönetmeliğini Yayınladı," Mondaq, 6 Temmuz 2021, https://www.mondaq.com/turkey/telecoms-mobile-cable-communications/1087…
• 251"Türkiye: Finans Sektöründe Verilerin Korunması," Veri Rehberi, Mayıs 2022, https://www.dataguidance.com/opinion/turkey-data-protection-financial-s…
• 252Bilge Yesil ve Efe Kerem Sozeri, "Online Surveillance in Turkey: Legislation, Technology and Citizen Involvement," Surveillance & Society, 9 Ağustos 2017, https://ojs.library.queensu.ca/index.php/surveillance-and-society/artic…
• 253dokuz8HABER, "Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı için Türkiye'deki tüm vatandaşların kişisel bilgilerine sınırsız erişim," 16 Haziran 2021, https://dokuz8haber.net/english/politics/unlimited-access-to-personal-i…
• 254Ayça Söylemez, "Emniyet kayıtlarında 3 bin 248 kişilik 'dedikodu' kaydı," Birgün, 3 Mayıs 2022, https://www.birgun.net/haber/emniyet-kayitlarinda-3-bin-248-kisilik-ded…; Esra Tokat, "Hatice Büşra Çetinkaya'nın katledilmesine ilişkin davada bir sonraki duruşma 25 Ağustos'ta," dokuz8HABER, 30 Haziran 2021, https://dokuz8haber.net/toplumsalcinsiyet/hatice-busra-cetinkayanin-kat…
• 255F5Haber, "Sosyal medyada terör propagandasına geçit yok!" 23 Aralık 2023, https://www.f5haber.com/gundem/sosyal-medyada-teror-propagandasina-geci…
• 256Artı Gerçek, "Savcı, Mehmet Emin Aktar'ın sosyal medya hesabını takip edenlerin araştırılmasını istedi" 29 Şubat 2024, https://artigercek.com/guncel/savci-mehmet-emin-aktarin-sosyal-medya-he…
• 257Neşe Karanfil, "Vatandaş ihbar ediyor sosyal medya timi yakalıyor," Hürriyet, 9 Nisan 2024, https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/vatandas-ihbar-ediyor-sosyal-medya-…
• 258İnsan Hakları İzleme Örgütü, "Türkiye: İnternet Özgürlüğü, Haklar Keskin Düşüşte," 2 Eylül 2014, https://www.hrw.org/news/2014/09/02/turkey-internet-freedom-rights-shar…
• 259Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 2018, https://global.tbmm.gov.tr/docs/constitution_en.pdf
• 260İletişimin dinlenmesinin tarihçesi için bakınız: Faruk Bildirici, Gizli Kulaklar Ülkesi, İstanbul: İletişim, 1999; Enis Coşkun, Kuresel Gozalti: Elektronik Gizli Dinleme ve Görüntüleme, Ankara: Umit Yayincilik, 2000.
• 261"Türkiye, gelişmiş İsrail casus yazılımı DevilsTongue'dan etkilenen ülkeler arasında," Ahval, 3 Ekim 2021, https://ahvalnews.com/turkey/turkey-among-countries-affected-advanced-i…
• 262Bill Marczak ve diğerleri, "Hooking Candiru: Başka Bir Paralı Casus Yazılım Satıcısı Ortaya Çıkıyor," Citizen Lab, 15 Temmuz 2021, https://citizenlab.ca/2021/07/hooking-candiru-another-mercenary-spyware…
• 263Bill Marczak, John Scott-Railton, Sarah McKune, Bahr Abdul Razzak ve Ron Deibert, "Hide And Seek: NSO Group'un Pegasus Casus Yazılımını 45 Ülkedeki Operasyonlara Kadar İzlemek," Citizen Lab, 18 Eylül 2018, https://citizenlab.ca/2018/09/HIDE-AND-SEEK-TRACKING-NSO-GROUPS-PEGASUS…
• 264Burçak Unsal, "Anayasa Mahkemesi'nin internet yasası kararı," Hurriyet Daily News, 14 Aralık 2015, http://www.hurriyetdailynews.com/the-constitutional-courts-decision-on-…
• 265"BTK, Türkiye'deki sosyal ağ sağlayıcılarına uygulanacak usul, esas ve düzenlemelere ilişkin yeni bir karar yayınladı," Lexology, 14 Nisan 2023, https://www.lexology.com/commentary/tech-data-telecoms-media/turkey/zda…
• 266Hamdi Fırat Büyük, "Turkish Opposition Slates New Social Media Regulation Ahead of Elections," Balkan Insight, 5 Nisan 2023, https://balkaninsight.com/2023/04/05/turkish-opposition-slates-new-soci…
• 267Doğu Eroğlu, "BTK-gate: Türkiye'deki tüm kullanıcıların internet aktiviteleri, kimlik ve kişisel verileri son bir buçuk yıldır BTK tarafından toplanıyor," Medyascope, 21 Temmuz 2022, https://medyascope.tv/2022/07/21/btk-gate-internet-activity-identity-an…
• 268Bu bölüm hakkında daha fazla bilgi için bakınız Basın Özgürlüğü Temsilcisi, "Briefing on Proposed Amendments to Law No. 5651," Organization for Security and Co-operation in Europe, Ocak 2014, http://www.osce.org/fom/110823?download=true; Center for Internet and Society, "WILMAP: Türkiye," Stanford Hukuk Fakültesi, 2013, http://stanford.io/1YcN8EX
• 269"Turkish law tightening rules on social media comes into effect," Euronews, 1 Ekim 2020, https://www.euronews.com/2020/10/01/turkish-law-tightening-rules-on-soc…; Marc Santora, "Turkey Passes Law Extending Sweeping Powers Over Social Media," The New York Times, 29 Temmuz 2020, https://www.nytimes.com/2020/07/29/world/europe/turkey-social-media-con…; Adem Balta, "TBMM'de 'Dijital Mecralar Komisyonu' kuruluyor," 16 Temmuz 2020, https://www.aa.com.tr/tr/politika/tbmmde-dijital-mecralar-komisyonu-kur…
• 270"Grand Censorship Attempt Targeting Social Media in Turkey," dokuz8HABER, 10 Nisan 2020, https://www.dokuz8haber.net/grand-censorship-attempt-for-social-media-i…
• 271Ece Güner Toprak, @EceGunerToprak, "1-DİKKAT! Meclis'e gelecek Torba Yasa'da SOSYAL MEDYADA sansürü çok arttıracak hükümler var! " 10 Nisan 2020, https://twitter.com/EceGunerToprak/status/1248570952037867521
• 272Naz Degirmenci, "Turkey's First Comprehensive Data Protection Law Comes Into Force," Inside Privacy, 8 Nisan 2016, https://www.insideprivacy.com/data-security/turkeys-first-comprehensive…
• 273"Türkiye veri koruma kanununda uzun süredir beklenen değişiklikler," IAPP, 22 Aralık 2021, https://iapp.org/news/a/the-long-awaited-amendments-in-turkish-data-pro…
• 274Kişisel Verileri Koruma Kurulu, 28 Mart 2023, https://www.kvkk.gov.tr/Icerik/7543/Secim-Faaliyetleri-Kapsaminda-Siyas…
• 275Duvar, "15 barodan gazeteci Sinan Aygül'e saldırıya kınama," 18 Haziran 2023, https://www.gazeteduvar.com.tr/15-barodan-gazeteci-sinan-aygule-saldiri…
• 276"Turkish journalist Muhammed Yavaş assaulted over political coverage in run-up to election," CPJ, 12 Mayıs 2023, https://cpj.org/2023/05/turkish-journalist-muhammed-yavas-assaulted-ove…
• 277"Turkish journalist Azim Deniz shot, wounded in Kayseri," Gazetecileri Koruma Komitesi, 6 Şubat 2024, https://cpj.org/2024/02/turkish-journalist-azim-deniz-shot-wounded-in-k…
• 278"Dozens raid Turkish TV broadcaster Deniz Postası, beat journalist Azim Deniz," Committee to Protect Journalists, 11 Nisan 2022, https://cpj.org/2022/04/dozens-raid-turkish-tv-broadcaster-deniz-postas…
• 279"Türkiye: Güngör Arslan cinayeti hızla ve derinlemesine soruşturulmalı," Article 19, 21 Şubat 2022, https://www.article19.org/resources/turkey-murder-of-gungor-arslan-must…; Cumhuriyet, "Güngör Arslan cinayetinde cezalar belli oldu," 9 Ocak 2023, https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/gungor-arslan-cinayetinde-cezalar…
• 280Committee to Protect Journalists, "Turkish journalist Orhan Uğuroğlu attacked in Ankara," 15 Ocak 2021, https://cpj.org/2021/01/turkish-journalist-orhan-uguroglu-attacked-in-a…
• 281Mahmut Bozarslan, "Kürtçe öğretmenine sosyal medya lincine tepki: Bu girişim Kürtçe'ye yönelik nefretten kaynaklanıyor" Amerika'nın Sesi, 10 Kasım 2023, https://www.voaturkce.com/a/kurtce-ogretmenine-sosyal-medya-lincine-tep…
• 282Ragıp Soylu, "Turkey earthquake: Ultranationalists campaign against Syrian refugees after deadly disaster," Middle East Eye, 10 Şubat 2023, https://www.middleeasteye.net/news/turkey-syria-earthquake-ultranationa…; @umitozdag, Twitter.
• 283Sendika.org, "Yeni Akit gazetesi, yayın kurulu üyelerinin isimlerini yayımlayarak Sendika.Org'u hedef gösterdi" 22 Şubat 2024, https://sendika.org/2024/02/yeni-akit-gazetesi-yayin-kurulu-uyelerinin-…
• 284Mapping Media Freedom, "T24 muhabiri Hatay'daki deprem sonrasında yaptığı eleştirel haberler nedeniyle hedef gösterildi ve internette taciz edildi," 12 Şubat 2023, https://www.mapmf.org/alert/30112
• 285Kaos GL, "LGBTİ+'ların yüzde 90'ı dijital şiddet mağduru!" 12 Ekim 2023, https://kaosgl.org/haber/lgbti-larin-yuzde-90-i-dijital-siddet-magduru
• 286A Haber, "Farah Zeynep Abdullah'ın hadsiz sözlerine sosyal medyada tepki yağdı!" 22 Şubat 2023, https://www.ahaber.com.tr/galeri/magazin/farah-zeynep-abdullahin-hadsiz…
• 287Nazlan Ertan, "Turkey's conservatives lash out at actress Merve Dizdar after Cannes win," Al Monitor, 31 Mayıs 2023, https://www.al-monitor.com/originals/2023/05/turkeys-conservatives-lash…; Deniz Uyar, "Best Actress at Cannes Returns to Polarized Turkey on Runoff Day," Reuters, 29 Mayıs 2023, https://www.reuters.com/world/middle-east/best-actress-cannes-returns-p….
• 288İbrahim Melih Gökçek, @06melihgokcek, , 7 Nisan 2023, https://twitter.com/06melihgokcek/status/1644448546001948677
• 289"Soylu paylaşımlarına Twitter'dan 'nefret söylemi' uyarısı gelmesinin ardından takipçilerini Telegram'a çağırdı" Cumhuriyet, 2 Şubat 2021, https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/soylu-paylasimlarina-twitterdan-nef…
• 290Mapping Media Freedom, "ANKA Haber Ajansı seçim gecesi DDoS saldırısına hedef oldu," 31 Mart 2024, https://www.mapmf.org/alert/31395
• 291"Three opposition media outlets hit by cyber attack," Duvar English, 15 Mayıs 2023, https://www.duvarenglish.com/three-opposition-media-outlets-hit-by-cybe…
• 292Emily Baker-White, "Ülkenin Başkanlık Seçimlerinden Önce 700.000 Kadar Türk TikTok Hesabı Hacklendi," Forbes, 18 Temmuz 2023, https://www.forbes.com/sites/emilybaker-white/2023/07/18/turkey-tiktok-…
• 293Bianet, "Türkiye'deki herkesin kişisel verileri internete sızdı," 9 Haziran 2023, https://bianet.org/haber/turkiye-deki-herkesin-kisisel-verileri-interne…
• 294PolitikYol, "İnternette kişisel verileri sattığı tespit edilen 6 kişi tutuklandı," 9 Kasım 2023, https://www.politikyol.com/internette-kisisel-verileri-sattigi-tespit-e…
• 295Artı Gerçek, "AHBAP'a yoğun siber saldırı düzenlendi," 9 Şubat 2023, https://artigercek.com/guncel/ahbapa-yogun-siber-saldiri-duzenlendi-238…
• 296EnSonHaber, "Türkiye'deki kullanıcıların yüzde 68'i internet dolandırıcılarıyla karşılaştı," 26 Temmuz 2021, https://www.ensonhaber.com/teknoloji/turkiyedeki-kullanicilarin-yuzde-6…
• 297@cyberthint, Twitter, "Hydra Market, #Türkiye e-Devlet (e-Devlet Kapısı) sitesi için 61 milyon vatandaşın şifre verilerini ele geçirdiğini iddia ederek satışa çıkardı," 26 Şubat 2023, https://twitter.com/cyberthint/status/1629646216622403584
• 298Barış Yarkadaş, @barisyarkadas, ".@halktvcomtr 'nin başarılı programcısı @AysenurArslantv de Twitter hesabına ulaşamıyor" 3 Mart 2020, https://twitter.com/barisyarkadas/status/1234825168050180096
• 299"Murat Ağırel ve Batuhan Çolak'ın hesapları şüpheli bir şekilde ele geçirildi," Cumhuriyet Gazetesi, 23 Şubat 2020, https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/murat-agirel-ve-batuhan-colakin-hes…