คุกตารางที่มองเห็นและมองไม่เห็น

ข้อค้นพบสำคัญ

การคุมขังทางการเมืองเป็นเครื่องมือสำคัญที่ถูกใช้ เพื่อควบคุมการแสดงความเห็นต่าง และนำไปสู่ความเสื่อมถอยของประชาธิปไตยโดยรวม การตัดสินจำคุก การควบคุมตัว และการดำเนินคดีต่อฝ่ายตรงข้ามกับรัฐบาล เพิ่มขึ้นอย่างมากในช่วงที่เกิดความตึงเครียดทางการเมืองในหกประเทศ ที่ประสบกับความเสื่อมถอยด้านประชาธิปไตยในช่วงที่ผ่านมา รวมทั้งนิคารากัว แทนซาเนีย ไทย ตูนีเซีย ตุรกี และเวเนซุเอลา ผู้ที่ตกเป็นเป้าหมายอาจถูกคุมขังเป็นเวลานาน โดยยังไม่มีคำพิพากษาอย่างเป็นทางการ เป็นการขัดขวางไม่ให้พวกเขามีส่วนร่วมในการทำกิจกรรมทางการเมืองเพื่อต่อต้าน การรายงานข่าว และการทำงานด้านสิทธิมนุษยชน นอกจากผลกระทบทางร่างกาย การคุมขังยังส่งผลกระทบอย่างมากด้านจิตใจและการเงิน รวมทั้งยังอาจส่งผลกระทบต่อครอบครัวของผู้ต้องขังด้วย

ในขณะที่มีการควบคุมตัวทางการเมืองต่อบุคคล ยังมีฝ่ายต่อต้านรัฐบาลจำนวนมากขึ้นที่ถูกการควบคุมในระดับที่ลึกซึ้งจนถึงขั้นเป็น “การตัดสิทธิทางพลเรือน” แกนนำฝ่ายต่อต้านประชาธิปไตยได้ใช้การปราบปรามในรูปแบบอื่น ๆ ต่อฝ่ายตรงข้ามและผู้วิจารณ์รัฐบาล เพื่อขัดขวางการปฏิบัติงานของพวกเขา และขัดขวางไม่ให้พวกเขาสามารถใช้ชีวิตอย่างปกติสุขในสังคม ทำให้เกิดสภาพที่ผู้เชี่ยวชาญเรียกว่าเป็น “การตัดสิทธิทางพลเรือน” ยุทธวิธีการตัดสิทธิทางพลเรือน รวมถึงการควบคุมการเดินทาง การเฝ้าติดตามการเคลื่อนไหว การขึ้นบัญชีดำ และการยึดทรัพย์สิน การควบคุมเหล่านี้อาจเกิดขึ้นหลายอย่างพร้อม ๆ กัน และอาจเกิดขึ้นทั้งจากคำสั่งที่เป็นทางการและไม่เป็นทางการโดยรัฐและหน่วยงานอื่น ๆ ที่ไม่ได้เป็นของรัฐ เราได้สังเกตเห็นการควบคุมจำกัดในหลายรูปแบบ ที่รุนแรงถึงขั้นเป็นการตัดสิทธิทางพลเรือนในทั้งหกประเทศที่เราได้ศึกษาข้อมูล

อำนาจตุลาการที่มุ่งรับใช้ สนับสนุนให้เกิดการคุมขังทางการเมือง และการตัดสิทธิทางพลเรือน ภายใต้การควบคุมของระบอบเผด็จการ ผู้นำซึ่งมีอำนาจควบคุมเหนือฝ่ายตุลาการ สามารถใช้ศาลเป็นเครื่องมือที่ทรงพลังในการปราบปราม บุคคลที่ตกเป็นเป้าหมายไม่สามารถเข้าถึงกลไกสำคัญเพื่อความยุติธรรมและการตรวจสอบ เมื่ออำนาจตุลาการทำงานตอบสนองผลประโยชน์ของฝ่ายบริหาร ผู้พิพากษาที่มีใจเป็นกลางก็มีความเสี่ยงจะตกเป็นเป้าหมายของการคุกคามของรัฐ และอาจถูกถอดถอนและย้ายไปดำรงตำแหน่งอื่นโดยฝ่ายที่ภักดีต่อรัฐ ซึ่งยิ่งทำให้สถาบันตุลาการเสื่อมโทรมลง การต่อต้านการคุมขังทางการเมืองและการตัดสิทธิทางพลเรือน เป็นปัจจัยสำคัญในการต่อสู้เพื่อเสรีภาพ การคุมขังทางการเมืองและการตัดสิทธิทางพลเรือน ยิ่งทำให้ผู้นำฝ่ายต่อต้านเสรีนิยมมีความเข้มแข็งขึ้น เพราะสามารถกำจัดผู้วิพากษ์วิจารณ์ที่เข้มแข็งและมีประสิทธิภาพมากสุดจากสังคมได้ ยุทธวิธีเช่นนี้ อาจเกิดขึ้นในประเทศที่เกิดความเสื่อมถอยด้านประชาธิปไตย แต่ยังไม่เลวร้ายจนถึงขั้นเป็นระบอบเผด็จการ การติดตามข้อมูลการใช้ยุทธวิธีการคุมขังทางการเมืองและการตัดสิทธิทางพลเรือน และการหาทางรับมือเมื่อเกิดปัญหานี้ เป็นปัจจัยสำคัญในการต่อสู้กับระบอบอำนาจนิยม การสนับสนุนแกนนำเพื่อการเปลี่ยนแปลงด้านประชาธิปไตย และการขัดขวางการปราบปรามที่จะเกิดขึ้นในรอบต่อไป

การแนะนำ

รัฐไม่เคยขาดจินตนาการในความพยายามข่มขู่ให้ประชาชนเงียบเฉย1 – นักกิจกรรมภาคประชาสังคมชาวแทนซาเนีย

แกนนำฝ่ายต่อต้านถูกขังคุก ถูกกล่าวหาด้วยความผิดที่ปราศจากมูลความจริง ก่อนจะมีการเลือกตั้งทั่วไป เยาวชนถูกดำเนินคดีในข้อหาหมิ่นประมาทกษัตริย์ หลังออกมาเรียกร้องการเปลี่ยนแปลงเพื่อประชาธิปไตยในประเทศของตนเอง เธอถูกขัดขวางไม่ให้กลับเข้าไปที่โรงเรียน หลังได้รับการประกันตัวออกมา ในฐานะนักปกป้องสิทธิมนุษยชน เขาพยายามเดินทางไปทำงานในต่างประเทศ และได้ทราบว่าตนเองกำลังถูกสอบสวนในข้อหาก่อการร้าย และถูกห้ามไม่ให้เดินทางออกไปต่างประเทศ เพื่อนร่วมงานของเขาต้องทนทุกข์ทรมานระหว่างถูกควบคุมตัวเป็นเวลากว่าหนึ่งปีเพื่อรอการพิจารณา ผู้พิพากษาถูกปลดหลังประธานาธิบดีใช้อำนาจระงับการปฏิบัติหน้าที่ของรัฐสภา และมีการสั่งให้งดการจ่ายเงินบำนาญและประกันสุขภาพของผู้พิพากษาท่านนี้

นี่เป็นตัวอย่างเพียงบางส่วนว่าระบอบที่ไม่เป็นประชาธิปไตยจะสามารถปิดกั้นฝ่ายตรงข้ามทั้งที่เป็นจริงหรือคิดไปเองได้อย่างไร ไม่ว่าจะเป็นนักปกป้องสิทธิมนุษยชน นักข่าว นักกิจกรรมทางการเมือง แกนนำฝ่ายค้าน ข้าราชการ ผู้ที่ลาออกจากราชการ ผู้ประท้วง และคนทั่วไป ทำให้ไม่สามารถใช้ชีวิตได้ตามปกติ ยุทธศาสตร์ที่ชัดเจนมากสุดที่ถูกใช้คือการคุมขังทางการเมือง ไม่ว่าจะโดยผ่านการดำเนินคดีทางการเมืองและการตัดสินจำคุก หรือมาตรการควบคุมตัวระหว่างรอการพิจารณา ซึ่งทำให้บุคคลอาจถูกควบคุมตัวเป็นเวลาหลายเดือนหรือหลายปี ก่อนจะมีการตัดสินคดี

ในขณะที่มีการควบคุมตัวทางการเมืองต่อบุคคล ยังมีฝ่ายต่อต้านรัฐบาลจำนวนมากขึ้นที่ถูกการควบคุมในระดับที่ลึกซึ้งจนถึงขั้นเป็น “การตัดสิทธิทางพลเรือน” แม้คำศัพท์นี้จะมีหลายความหมายขึ้นอยู่กับว่าเป็นสาขาวิชาการใด2 Freedom House เน้นที่ความหมายของการตัดสิทธิทางพลเรือน ซึ่งเป็นเงื่อนไขทำให้ฝ่ายต่อต้านถูกปิดกั้นความสามารถในการเข้าร่วมชีวิตทางสังคม โดยเป็นผลมาจากแนวทางการควบคุมที่ผสมผสานกัน รวมทั้งการควบคุมการเดินทาง การเฝ้าติดตามการเคลื่อนไหว การขึ้นบัญชีดำและการยึดทรัพย์สิน ในทางปฏิบัติแล้ว วิธีการเหล่านี้อาจปรากฏในรูปคำสั่งห้ามเดินทางและการยึดหนังสือเดินทาง การส่งตำรวจไปลาดตระเวนภายนอกบ้านของบุคคลเพื่อให้เพื่อนบ้านมองเห็นได้ ปัญหาในการหางานทำหรือการรักษางานที่ทำเอาไว้ เนื่องจากตราบาปทางสังคมและการขึ้นบัญชีดำ การถูกไล่ออกจากมหาวิทยาลัย การยึดทรัพย์สิน และการสั่งอายัดบัญชีธนาคาร โดยอาจเป็นเงื่อนไขที่ผูกโยงกับการปล่อยตัวออกจากการควบคุมตัวหรือคุมขังทางการเมือง หรือเป็นการกำหนดเงื่อนไขขึ้นมาเอง ไม่ว่าจะเกิดจากคำสั่งอย่างเป็นทางการ หรือเป็นผลมาจากแรงกดดันทางสังคม บุคคลที่ตกเป็นเป้าหมายมักต้องเผชิญกับการใช้วิธีการต่าง ๆ มากกว่าหนึ่งอย่างพร้อม ๆ กัน ซึ่งทำให้เกิดผลกระทบเชิงสะสมและทำให้พวกเขาไม่สามารถทำงานหรือใช้ชีวิตที่เป็นปกติสุขได้

การคุมขังทางการเมือง3 และในบางระดับ ยุทธวิธีเพื่อปราบปรามซึ่งทำให้เกิดการตัดสิทธิทางพลเรือน ได้รับความสนใจเป็นอย่างมากจากรัฐบาลที่มีประวัติการใช้อำนาจอย่างเบ็ดเสร็จมายาวนาน รวมทั้งประเทศจีน อิหร่าน และเกาหลีเหนือ แต่การใช้ยุทธศาสตร์การลงโทษและปิดปากฝ่ายตรงข้ามและผู้วิจารณ์ เป็นสิ่งที่เราพบเห็นได้ในสภาพแวดล้อมต่าง ๆ ซึ่งได้ประสบกับความเสื่อมถอยด้านประชาธิปไตยเมื่อเร็ว ๆ นี้ จากการศึกษา เราพยายามทำความเข้าใจถึงวิธีการที่ผู้นำเผด็จการที่ทะเยอทะยานหรือที่เพิ่งเป็นเมื่อเร็ว ๆ นี้ ได้พยายามปราบปรามฝ่ายต่อต้าน และการปรากฏขึ้นของวิธีการเหล่านี้ในช่วงเวลาที่มีความเสื่อมถอยด้านประชาธิปไตย รายงานนี้เป็นการตรวจสอบพลวัตที่เกิดขึ้นในหกประเทศ ซึ่งประสบกับความเสื่อมถอยด้านประชาธิปไตยอย่างมากในช่วง 20 ปีที่ผ่านมา ทั้งในนิคารากัว แทนซาเนีย ไทย ตูนีเซีย ตุรกี และเวเนซุเอลา

• 1Interview with a Tanzanian civil society actor who requested anonymity, July 2023.
• 2The term “civil death” has been used in various ways in other fields of study, including in analysis of antiquated and contemporary law, and to characterize discrimination against people with disabilities or who face certain diseases, among others. Gabriel J. Chin, “The New Civil Death: Rethinking Punishment in the Era of Mass Conviction,” University of Pennsylvania Law Review 160, no. 6 (2012): 1789-1833, https://scholarship.law.upenn.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1067&cont…; National Council on Disability, “Beyond Guardianship: Toward Alternatives That Promote Greater Self-Determination,” March 22, 2018, https://ncd.gov/sites/default/files/NCD_Guardianship_Report_Accessible…; Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, “UN rights expert urges action to end ‘civil death’ of persons affected by leprosy,” June 19, 2018, https://www.ohchr.org/en/press-releases/2018/06/un-rights-expert-urges-….
• 3“การคุมขังทางการเมือง” ที่ใช้ในรายงานนี้ เป็นการเขียนโดยย่อจากคำว่า การพิพากษาจำคุกในคดีการเมือง รวมทั้งการควบคุมตัว การดำเนินคดี และการสอบสวนทางการเมือง ที่มีเป้าหมายเป็นฝ่ายตรงข้ามหรือผู้วิจารณ์รัฐบาล ทั้งที่เป็นจริงหรือคิดไปเอง “ฝ่ายตรงข้ามกับรัฐบาล” รวมถึงผู้วิจารณ์และผู้แสดงความเห็นต่าง

รายงานนี้จัดทำขึ้นจากการสัมภาษณ์ผู้เชี่ยวชาญใน 42 ประเทศ รวมทั้งการวิจัยข้อมูลด้านเอกสาร ผู้ให้สัมภาษณ์รวมถึงนักกิจกรรมภาคประชาสังคม นักปกป้องสิทธิมนุษยชน นักข่าว นักวิจัยและนักวิชาการ ซึ่งหลายคนได้เคยถูกคุมขังทางการเมือง และเคยตกเป็นเหยื่อการตัดสิทธิทางพลเรือนด้วยตนเอง การอ้างอิงคำพูดของเขามีการปรับแก้เล็กน้อยเพื่อความชัดเจน การคุมขังทางการเมืองมีส่วนช่วยจำกัดการแสดงความเห็นต่าง ท่ามกลางความเสื่อมถอยในวงกว้างของสิ่งแวดล้อมด้านประชาธิปไตยในทั้งหกประเทศที่เราศึกษา นอกจากนั้น เรายังสังเกตเห็นยุทธวิธีที่นำไปสู่

การตัดสิทธิทางพลเรือน รวมทั้งการควบคุมการเดินทาง การเฝ้าติดตามการเคลื่อนไหว การขึ้นบัญชีดำและการยึดทรัพย์สินในทั้งหกประเทศ การคุมขังทางการเมืองและมาตรการการตัดสิทธิทางพลเรือน ยังเป็นผลมาจากการช่วงชิงอำนาจอย่างไม่เป็นประชาธิปไตย การเดินขบวนประท้วงต่อต้านรัฐบาลในวงกว้าง และการรณรงค์หาเสียงเลือกตั้ง นอกจากนั้น ยังมีการนำมาใช้ในประเทศซึ่งอาจยังไม่เลวร้ายถึงขั้นเป็นระบอบเผด็จการ โดยเป็นการนำมาใช้ในช่วงที่กำลังเริ่มต้นเข้าสู่ระดับของการเป็นระบอบอำนาจนิยม (และในบางกรณีอาจยังไม่ถึงระดับนี้) แต่เป็นจุดที่แต่ละประเทศเหล่านี้ถูกจัดอันดับว่า เสรีในบางส่วน หรือ เสรี ตามรายงาน เสรีภาพในโลก ซึ่งเป็นรายงานประจำปีของ Freedom House เกี่ยวกับสิทธิทางการเมืองและเสรีภาพของพลเรือน เราพบว่า การคุมขังทางการเมืองและการตัดสิทธิทางพลเรือนได้เกิดขึ้นควบคู่ไปกับความเสื่อมถอยด้านประชาธิปไตย

มีความเสี่ยงอย่างมากและเป็นเรื่องน่ากังวลที่มีการใช้ยุทธวิธีเหล่านี้ กับนักปกป้องสิทธิที่มีบทบาทมากสุดในระบอบประชาธิปไตย พวกเขาทำหน้าที่อย่างกล้าหาญในประเทศต่าง ๆ ทั่วโลกที่ประสบกับความเสื่อมถอยด้านประชาธิปไตย นอกจากการกำจัดฝ่ายตรงข้ามและผู้เห็นต่างออกจากสังคมอย่างเป็นผลแล้ว การคุมขังทางการเมืองและการตัดสิทธิทางพลเรือน ยังส่งผลกระทบที่รุนแรงทางร่างกาย จิตใจ และเศรษฐกิจต่อผู้ที่ตกเป็นเป้าหมาย รวมทั้งคนที่พวกเขารัก แต่พวกเขาก็สามารถเข้าถึงช่องทางเรียกร้องความเป็นธรรมและการตรวจสอบได้อย่างจำกัด เนื่องจากระบอบตุลาการที่มุ่งรับใช้ให้ความสนับสนุนกาควบคุมตัวที่ไม่เป็นธรรม ส่วนตัวผู้พิพากษาเองก็อาจตกเป็นเป้าหมาย หากไม่ปฏิบัติตามคำสั่งนี้

“ไม่ว่ามีเครื่องมือใดที่พวกเขาสามารถใช้เพื่อควบคุมสังคม พวกเขาก็จะนำมาใช้” Christopher Hernandez-Roy รองผู้อำนวยการและนักวิจัยอาวุโสแผนกอเมริกาของ Center for Strategic and International Studies กล่าว เขาได้ทำงานเก็บข้อมูลการปฏิบัติมิชอบด้านสิทธิมนุษยชน และการปราบปรามอย่างกว้างขวางในเวเนซุเอลา1 ถึงอย่างนั้น มีบุคคลจำนวนมากที่ยังคงต่อต้านระบอบอำนาจนิยมอย่างกล้าหาญ

• 1Interview with Christopher Hernandez-Roy, Senior Fellow and Deputy Director, Americas Program, Center for Strategic and International Studies, August 2023.

คุกตารางที่มองเห็นได้: การคุมขังทางการเมืองท่ามกลางความเสื่อมถอยด้านประชาธิปไตย

พวกเขาจับกุมนักการเมืองที่มีชื่อเสียง แกนนำของพรรคการเมือง ผู้พิพากษา และทนายความ แล้วผมเป็นใครล่ะ? ผมอาจถูกอุ้มหายก็ได้ และไม่มีใครจะได้ทราบข่าวเกี่ยวกับผมอีก1 – นักกิจกรรมภาคประชาสังคม

การพิพากษาจำคุก การควบคุมตัว และการดำเนินคดีทางการเมืองเกิดขึ้นทั่วโลก ไม่ได้จำกัดเฉพาะอยู่ในระบอบเผด็จการที่เลวร้ายสุดเท่านั้น เราสามารถเก็บข้อมูลการใช้ยุทธวิธีเหล่านี้ในประเทศต่าง ๆ ที่ประสบกับปัญหาความเสื่อมถอยด้านประชาธิปไตยในหลายรูปแบบ ดังจะเห็นได้จากทั้งหกกรณีซึ่ง Freedom House ได้ทำการศึกษา เราพบว่ามีการสั่งจำคุกท่ามกลางความพยายามในการบั่นทอนสถาบันด้านประชาธิปไตย ทั้งที่เกิดขึ้นอย่างฉับพลันและอย่างช้า ๆ ทำให้เกิดผลกระทบอย่างร้ายแรงทางร่างกาย จิตใจและการเงินต่อผู้ที่ถูกคุมขัง และบุคคลที่ใกล้ชิด

การเพิ่มขึ้นของการคุมขังทางการเมือง

การยึดอำนาจโดยเฉพาะที่ทำผ่านรัฐประหาร มักส่งผลให้เกิดปฏิบัติการการคุมขังทางการเมือง ซึ่งทำให้เกิดผลกระทบที่เพิ่มขึ้นอย่างมากต่อผู้ที่ท้าทายปฏิบัติการที่ไม่เป็นประชาธิปไตย ในประเทศไทยที่เกิดการทำรัฐประหารครั้งแล้วครั้งเล่า2 กองทัพได้สั่งควบคุมตัวบุคคลหลายร้อยคน รวมทั้งนักการเมือง นักข่าว และนักกิจกรรม หลังการทำรัฐประหารครั้งล่าสุดในปี 2557 ส่วนใหญ่แล้วพวกเขาจะถูกควบคุมตัวไม่เกินเจ็ดวัน เป็นยุทธวิธีที่เรียกว่า “การปรับทัศนคติ”3 หลังความก้าวหน้าด้านประชาธิปไตยในตูนีเซียในช่วงทศวรรษภายหลังการโค่นล้ม Zine el-Abidine Ben Ali ประธานาธิบดี Kaïs Saïed ได้สั่งการเมื่อเดือนกรกฎาคม 2564 ให้ระงับการปฏิบัติหน้าที่ของรัฐสภา และมีการยุบสภาในปีถัดมา เป็นการทำลายสถาบันด้านประชาธิปไตยที่เพิ่งเกิดขึ้นใหม่ และจัดให้มีการออกเสียงประชามติรับรองรัฐธรรมนูญซึ่งยิ่งเพิ่มอำนาจของฝ่ายบริหาร นับแต่การยึดอำนาจของนาย Saïed ส่งผลให้มีแกนนำอย่างน้อยแปดคนของพรรคฝ่ายค้านหลักที่ถูกควบคุมตัวระหว่างรอการพิจารณา ในข้อหาความมั่นคงที่ปราศจากมูลความจริง ส่วนนักข่าวและนักปกป้องสิทธิมนุษยชนได้ถูกควบคุมตัว โดยการใช้อำนาจตามกฎหมายอาชญากรรมทางไซเบอร์ที่เพิ่งประกาศใช้และมีลักษณะกดขี่ปราบปราม และนักธุรกิจ ทนายความและบุคคลอื่น ก็พบว่าตัวเองถูกดำเนินคดีในข้อหา “สมคบคิด” ที่มีลักษณะคลุมเครือ4

การทำรัฐประหารที่ล้มเหลวส่งผลให้เกิดความเสื่อมถอยด้านประชาธิปไตย พร้อมกับการคุมขังทางการเมือง หลังการทำรัฐประหารที่ล้มเหลวในปี 2559 ประธานาธิบดี Recep Tayyip Erdoğan ได้กดดันให้มีการปฏิรูปรัฐธรรมนูญ เปลี่ยนให้ตุรกีเป็นประเทศที่ปกครองด้วยอำนาจของประธานาธิบดี อำนาจใหม่เช่นนี้ทำให้เออร์โดกานสามารถสั่งคุมขังและควบคุมตัวบุคคลใด ๆ ที่มีลักษณะเป็นการคุกคาม “ไม่ว่าใครที่ทำงานจริงจัง รัฐจะจัดการพวกเขา” นักกิจกรรมภาคประชาสังคมชาวตุรกีกล่าว5 นักข่าว สมาชิกพรรคฝ่ายค้าน และนักวิชาการ เป็นส่วนหนึ่งของบุคคลที่ถูกควบคุมตัวระหว่างรอการพิจารณา และถูกสั่งคุมขังเป็นเวลานาน6

รัฐบาลที่อยู่ในอำนาจมายาวนาน แม้จะยังไม่ได้พัฒนาจนเป็นระบอบเผด็จการเบ็ดเสร็จ ก็ได้นำการคุมขังทางการเมืองมาใช้ โดยมีอัตราการควบคุมตัวแตกต่างกันไปในแต่ละช่วงเวลา ในแทนซาเนีย ชัยชนะในการเลือกตั้งประธานาธิบดีเมื่อปี 2558 ของ John Magufuli ผู้สมัครจากพรรค Chama cha Mapinduzi (CCM) ซึ่งครอบงำการเมืองมาหลายทศวรรษ แม้เป็นการแข่งขันเลือกตั้งที่สูสีมาก ได้นำไปสู่การปราบปรามอย่างเลวร้ายแบบที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน โดยมีเป้าหมายเป็นฝ่ายตรงข้ามทางการเมือง สื่อมวลชน ภาคประชาสังคม และบุคคลใด ๆ ที่ถูกมองว่าเป็นปัญหาท้าทายต่อรัฐบาล มีการใช้กฎหมายใหม่และกฎหมายที่มีอยู่แล้วเพื่อจัดการกับฝ่ายตรงข้าม รวมทั้งการใช้กฎหมายควบคุมพรรคการเมือง และคำสั่งห้ามการชุมนุมทางการเมืองที่มีผลบังคับใช้เฉพาะฝ่ายต่อต้าน และนำไปสู่การจับกุม7

การต่อต้านระบอบอำนาจนิยมที่ขยายตัวมากขึ้นในนิคารากัวและเวเนซุเอลา ส่งผลให้เกิดการปราบปรามอย่างรุนแรง รวมทั้งการควบคุมตัวโดยพลการต่อคนจำนวนมาก ซึ่งเป็นผลมาจากการกำจัดโครงสร้างเพื่อประชาธิปไตย และการรวบอำนาจของฝ่ายบริหาร Hugo Chávez แห่งเวเนซุเอลา เป็นผู้วางรากฐานที่นำไปสู่การใช้การคุมขังทางการเมืองอย่างกว้างขวางโดยทายาทของเขาคือ Nicolás Maduro รวมทั้งการแต่งตั้งผู้พิพากษาโดยตัวเขาเอง และการออกกฎหมายใหม่หลายฉบับ แม้ตัว Chávez จะไม่สั่งคุมขังฝ่ายตรงข้ามบ่อยครั้งมากนัก8 แต่ Maduro ได้เพิ่มการใช้การคุมขังทางการเมืองและการใช้ความรุนแรงในวงกว้างอย่างมาก โดยเฉพาะการนำมาใช้รับมือกับการประท้วงต่อต้านรัฐบาลในวงกว้างเมื่อปี 2557, 2560 และ 25629 “ภายใต้การนำของ Maduro เราได้เห็นการกลับมาของระบอบการปราบปรามที่เป็นระบบ รวมทั้งการจับกุมโดยพลการ การปฏิบัติมิชอบในท้องถนน การขาดกระบวนการอันควรตามกฎหมาย การทรมานระหว่างการควบคุมตัว” Tamara Taraciuk Broner ผู้อำนวยการแผนกนิติธรรม Inter-American Dialogue บอกกับ Freedom House10 ตามข้อมูลของ Foro Penal ที่เป็นองค์กรพัฒนาเอกชน มีประชาชนเกือบ 16,000 คนที่ถูกคุมขังด้วยสาเหตุทางการเมืองในเวเนซุเอลา ระหว่างเดือนมกราคม 2557 และธันวาคม 2565 เมื่อเปรียบเทียบกันแล้ว ทางองค์กรให้ข้อมูลว่ามีผู้ถูกคุมขังทางการเมืองพียง 11 คนในช่วงที่ Chávez เสียชีวิตเมื่อปี 255611

• 1Interview with Radwan Masmoudi, president of the Center for the Study of Islam and Democracy, August 2023, speaking on behalf of citizens and activists based in Tunisia.
• 2Jonathan M. Powell and Clayton L. Thyne, “Global Instances of Coups from 1950 to 2010: A New Dataset,” Journal of Peace Research 48, no. 2 (2011): 249-259, https://www.uky.edu/~clthyn2/coup_data/home.htm.
• 3Human Rights Watch, “To Speak Out is Dangerous: Criminalization of Peaceful Expression in Thailand,” October 24, 2019, https://www.hrw.org/report/2019/10/25/speak-out-dangerous/criminalizati…. See also interviews with Akarachai Chaimaneekarakate, advocacy lead for Thai Lawyers for Human Rights, August 2023; Tyrell Haberkorn, Director of Graduate Studies, Professor of Southeast Asian Studies, University of Wisconsin-Madison, July 2023; and Bencharat Sae Chua, Institute of Human Rights and Peace Studies, Mahidol University, Thailand, July 2023.
• 4Amnesty International, “Human rights under assault two years after President Saied’s power grab,” July 24, 2023, https://www.amnesty.org/en/latest/campaigns/2023/07/human-rights-under-….
• 5Interview with a Turkish civil society actor, June 2023.
• 6Human Rights Watch, “Turkey: Government Targeting Academics,” May 14, 2018, https://www.hrw.org/news/2018/05/14/turkey-government-targeting-academi…; Human Rights Watch, “Turkey: Release Politicians Wrongfully Detained for 7 Years,” November 3, 2023, https://www.hrw.org/news/2023/11/03/turkey-release-politicians-wrongful…; Media and Law Studies Association (MLSA) Stakeholder report, Universal Periodic Review 35th Session, Turkey.
• 7American Bar Association, Center for Human Rights, “Submission by the American Bar Association, Center for Human Rights (ABA CHR) in respect of the third periodic cycle of the Universal Periodic Review (UPR) of the United Republic of Tanzania, 39th Session of the UPR Working Group (October - November 2021),” June 2021, https://www.americanbar.org/content/dam/aba/administrative/human_rights…; Freedom House, “Tanzania,” in Freedom in the World 2019, https://freedomhouse.org/country/tanzania/freedom-world/2019.
• 8See, for example, interviews with Christopher Hernandez-Roy, Senior Fellow and Deputy Director, Americas Program, Center for Strategic and International Studies, August 2023; and Tamara Taraciuk Broner, Rule of Law Program Director for Inter-American Dialogue, August 2023.
• 9Interview with a representative from the Center for Defenders and Justice, July 2023.
• 10Interview with Tamara Taraciuk Broner, Rule of Law Program Director for Inter-American Dialogue, August 2023.
• 11Foro Penal, “Reporte sobre la represión en Venezuela. Año 2022 [Report on repression in Venezuela in 2022],” February 12, 2023, https://foropenal.com/reporte-sobre-la-represion-en-venezuela-ano-2022/; Alfredo Romero, “The Repression Clock: A Strategy Behind Autocratic Regimes,” Wilson Center Latin American Program, July 2020, https://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/media/uploads/document….

ความเสื่อมถอยด้านประชาธิปไตยในนิคารากัวเพิ่มสูงขึ้นมาก หลังจากที่ Daniel Ortega ได้รับเลือกตั้งให้เป็นประธานาธิบดีเมื่อปี 2549 Ortega ได้พยายามกระชับอำนาจของเขา และสั่งให้มีการปราบปรามด้วยความรุนแรง หลังจากรัฐบาลเสนอให้ปรับลดเงินบำนาญ และส่งผลให้เกิดการประท้วงต่อต้านรัฐบาลอย่างกว้างขวางเมื่อเดือนเมษายน 2561 ทำให้มีประชาชนกว่า 1,900 คนถูกจับกุมจนถึงกลางปีนั้น รวมทั้งผู้นำพรรคการเมืองฝ่ายค้านและนักกิจกรรม นักวิชาการ และนักข่าว1 การจับกุมยังคงเกิดขึ้นต่อไป และเพิ่มสูงขึ้นมากอีกครั้งช่วงก่อนการจัดการเลือกตั้งประธานาธิบดีที่อื้อฉาวเมื่อปี 25642 ในรายงานเดือนมีนาคม 2566 คณะผู้เชี่ยวชาญด้านสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติในกรณีประเทศนิคารากัวระบุว่า พวกเขามีหลักฐานที่น่าเชื่อถือว่าได้เกิดการละเมิดและการปฏิบัติมิชอบตั้งแต่ปี 2561 ที่เกิดจากการสั่งการของรัฐบาลของ Ortega และมีลักษณะคล้ายกับอาชญากรรมต่อมนุษยชาติ3

ผู้นำได้เพิ่มการคุมขังทางการเมือง เพื่อตอบโต้กับการชุมนุมประท้วงอย่างสงบเป็นส่วนใหญ่ เพื่อปิดกั้นโอกาสไม่ให้มีการแสดงความเห็นต่างมากขึ้น การประท้วงเรียกร้องประชาธิปไตยในวงกว้างที่มีเยาวชนเป็นแกนนำในประเทศไทย ระหว่างปี 2563 และ 2564 ได้เกิดขึ้น โดยส่วนหนึ่งเป็นผลมาจากคำวินิจฉัยของศาลให้ยุบพรรคการเมืองฝ่ายค้านที่สำคัญ4 และส่งผลให้เกิดการจับกุมอย่างกว้างขวางจนถึงเดือนสิงหาคม 2566 โดยมีรายงานว่าประชาชนเกือบ 2,000 คนถูกดำเนินคดีอาญาเนื่องจากการประท้วง5 ในตุรกี ตำรวจใช้ความรุนแรงปราบปรามการประท้วงที่สวนสาธารณะเกซีเมื่อปี 2556 เป็นการประท้วงต่อต้านการทำลายสวนสาธารณะแห่งนี้ และนำไปสู่การประท้วงต่อต้านรัฐบาลทั่วประเทศ6 ในเบื้องต้นมีผู้ถูกควบคุมตัวหลายพันคน เป็นเหตุการณ์ที่เรียกกันว่า “การพิจารณาคดีกรณีเกซี” และส่งผลให้มีคำตัดสินของศาลให้นักกิจกรรมแปดคนมีความผิดเมื่อปี 2565 ในข้อหาสมคบคิด โดยมีอยู่ห้าคนที่ยังคงอยู่ในเรือนจำจนถึงเดือนพฤศจิกายน 25667

การคุมขังนักกิจกรรม ผู้เห็นต่าง นักข่าว และบุคคลอื่น ๆ ที่ท้าทายการปฏิบัติมิชอบของรัฐบาล ส่งผลกระทบร้ายแรงต่อความเข้มแข็งของประชาธิปไตยในประเทศ การกำจัดบุคคลเหล่านี้ออกจากสังคม แสดงให้เห็นว่า นักเผด็จการและผู้นำที่มีแนวโน้มเป็นเผด็จการ ได้ทำการปฏิบัติมิชอบโดยแทบไม่มีการตรวจสอบ ส่วนผู้ที่ยังมีอิสรภาพก็มีแนวโน้มจะออกมาวิพากษ์วิจารณ์น้อยลง เพราะมีความกลัวอย่างแท้จริงว่าตนเองอาจต้องเข้าเรือนจำเป็นรายต่อไป “บางครั้ง ผมคิดว่ารัฐบาลเองก็ชอบเมื่อ [อดีตผู้ถูกควบคุมตัวและคุมขังทางการเมืองในเวเนซุเอลา] ออกมาบอกเล่าเรื่องราว ซึ่งยิ่งขยายความกลัวให้เพิ่มมากขึ้น” Franz von Bergen นักข่าวชาวเวเนซุเอลาบอกกับ Freedom House8

• 1Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, “Human Rights Violations and Abuses in the Context of Protests in Nicaragua 18 April - 18 August 2018,” August 2018, https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/Countries/NI/HumanR….
• 2“OAS members condemn Nicaragua elections, urge action,” Reuters, November 12, 2021, https://www.reuters.com/world/americas/oas-members-condemn-nicaragua-el…; UN Human Rights Council, Report of the Group of Human Rights Experts on Nicaragua, A/HRC/52/63 (March 2, 2023). See also interviews with Yaritzha Mairena, representative of the National Union of Nicaraguan Political Prisoners, August 2023; Lucas Perelló, assistant professor of political science, Marist College, June 2023; a Nicaraguan human rights lawyer who requested anonymity, August 2023; a Nicaraguan journalist, July 2023; and a Nicaraguan human rights defender, August 2023.
• 3UN Human Rights Council, Report of the Group of Human Rights Experts on Nicaragua, A/HRC/52/63 (March 2, 2023).
• 4Rebecca Ratcliffe, “Thai court dissolves opposition party Future Forward,” Guardian, February 21, 2020, https://www.theguardian.com/world/2020/feb/21/thai-court-dissolves-oppo….
• 5Interview with Akarachai Chaimaneekarakate, advocacy lead for Thai Lawyers for Human Rights, August 2023.
• 6Amnesty International, “Gezi Park protests: Brutal denial of the right to peaceful assembly in Turkey,” October 2, 2013, https://www.amnesty.org/en/documents/EUR44/022/2013/en/.
• 7Human Rights Watch, “Turkey: Top Court Upholds Rights Defender’s Life Term,” October 10, 2023, https://www.hrw.org/news/2023/10/10/turkey-top-court-upholds-rights-def….
• 8Interview with Franz von Bergen, Venezuelan journalist, June 2023.

แรงกดดันต่อครอบครัวและคนที่รัก

นอกจากความเสียหายที่เกิดขึ้นกับภาคประชาสังคม เมื่อผู้วิจารณ์และฝ่ายตรงข้ามรัฐบาลถูกคุมขัง การคุมขังทางการเมืองยังส่งผลกระทบต่อเหยื่อและครอบครัวอย่างร้ายแรงและในระยะยาว จากการศึกษาในทั้งหกประเทศ ผู้เชี่ยวชาญเน้นให้เห็นถึงผลกระทบทางร่างกายและจิตใจ การปฏิบัติมิชอบรวมทั้งการทรมานอย่างเป็นระบบในนิคารากัวและเวเนซุเอลา และความรุนแรงในเบื้องต้นระหว่างการจับกุมหรือควบคุมตัว และการปฏิเสธการรักษาพยาบาล1

นอกจากนั้น ผลกระทบจากการคุมขังทางการเมือง ยังครอบคลุมถึงบุคคลอื่นนอกจากคนที่ตกเป็นเป้าหมาย และกระทบต่อกลุ่มที่พวกเขาเป็นสมาชิก ครอบครัว และคนที่รักต้องแบกรับภาระที่ใหญ่หลวง และอาจถูกกดดันจากทางการที่พยายามโน้มน้าวใจให้พวกเขาหยุดการเคลื่อนไหว หรือให้ยอมมอบตัว หรือไม่เช่นนั้นจะมีการทำอันตรายกับบุคคลที่เป็นเป้าหมายมากขึ้น ครอบครัวเองก็อาจตกเป็นเป้าหมายการควบคุมตัวทางการเมืองและการดำเนินคดีอาญา หรืออาจต้องเผชิญกับการคุกคาม การข่มขู่ และการอาฆาตมาดร้ายจากหน่วยงานของรัฐและที่ไม่ใช่ของรัฐ รวมทั้งผู้สนับสนุนและผู้สอดส่องข้อมูลที่เป็นฝ่ายเดียวกับรัฐบาล2 ในบางกรณี ปัญหานี้ยังอาจทำให้เกิดความขัดแย้งภายในครอบครัว3 ญาติพี่น้องยังอาจต้องหลบหนีออกจากประเทศ เนื่องจากแรงกดดดันเหล่านี้ ส่งผลให้เกิดการแตกแยกของครอบครัว4 ผลกระทบด้านจิตใจของการคุมขังทางการเมืองที่มีต่อครอบครัว เป็นปัญหาร้ายแรงอย่างมาก และอาจเกิดขึ้นจากสาเหตุต่าง ๆ มากมาย รวมทั้งการอยู่ร่วมในช่วงที่เจ้าหน้าที่บุกเข้ามาตรวจค้นและจับกุม ชะตากรรที่ไม่แน่นอนของคนที่รัก และการไม่ทราบที่อยู่ของพวกเขา และการเข้าเยี่ยมในเรือนจำซึ่งสร้างความสะเทือนใจ กรณีที่อนุญาตให้มีการเข้าเยี่ยม5

ยังมีรายงานข้อมูลเกี่ยวกับปัญหาด้านเศรษฐกิจสำหรับผู้ถูกคุมขังและครอบครัวในทุกประเทศที่เราศึกษา ส่วนใหญ่ผู้ที่ถูกคุมขังมักเป็นหัวเรี่ยวหัวแรงของครอบครัว6 การประกันตัวและความช่วยเหลือด้านกฎหมายอาจมีราคาสูงมาก7 นอกจากนั้น ญาติยังจำเป็นต้องส่งความช่วยเหลือที่จำเป็นให้กับผู้ถูกควบคุมตัวและคุมขังทางการเมือง รวมทั้งอาหารและยารักษาโรค กลายเป็นค่าใช้จ่ายที่เป็นภาระอย่างมากให้กับครอบครัวที่มีรายได้น้อย ในนิคารากัว ทนายความสิทธิมนุษยชนที่พูดถึงปัญหาของผู้ถูกคุมขังทางการเมืองที่มีรายได้น้อยในประเทศบอกว่า “ญาติพี่น้องของพวกเขาต้องประสบปัญหาอย่างมาก ถ้าพวกเขานำอาหารไปให้กับผู้ถูกคุมขัง ตัวพวกเขาเองก็อาจไม่ได้กินอาหารในวันนั้น”8 ค่าใช้จ่ายจากการเดินทางไปเยี่ยมและมอบสิ่งของให้กับคนที่รัก และการไปขึ้นศาล เป็นภาระมากเช่นกัน9 นอกจากนั้น ผลกระทบเหล่านี้ยังไม่หายไปแม้ได้รับการปล่อยตัว เพราะเป็นผลกระทบในระยะยาว แผนงานที่ออกแบบมาเพื่อช่วยเหลือผู้ถูกคุมขังทางการเมืองต้องครอบคลุมความสนับสนุนอย่างเป็นองค์รวมเพื่อช่วยให้เกิดการฟื้นฟูทั้งทางร่างกาย อารมณ์ และการเงิน

• 1International Federation for Human Rights, “Tanzania: Arbitrary detention of Mr. Tito Magoti,” December 26, 2019, https://www.fidh.org/en/issues/human-rights-defenders/tanzania-arbitrar…; “African court orders Tunisia to allow legal access to political prisoners,” Middle East Eye, September 2, 2023, https://www.middleeasteye.net/news/african-court-orders-tunisia-allow-l…; UN Human Rights Council, Detailed findings of the independent international factfinding mission on the Bolivarian Republic of Venezuela, A/HRC/45/CRP.11 (September 15, 2020); UN Human Rights Council, Report of the Group of Human Rights Experts on Nicaragua, A/HRC/52/63 (March 2, 2023). See also, for example, interviews with Javier Corrales, Dwight W. Morrow 1895 professor of Political Science, Amherst College, August 2023; Nate Grubman, political scientist researching Tunisian politics, June 2023; Yaritzha Mairena, representative of the National Union of Nicaraguan Political Prisoners, August 2023; Fulgence Massawe, director of advocacy and reforms for the Legal and Human Rights Centre, July 2023; a representative from the Venezuelan Observatory of Social Conflict, August 2023; a scholar focused on Tanzania who requested anonymity, August 2023; and a scholar focused on Venezuela, August 2023.
• 2“Confirman condena de ocho y diez años de cárcel a familiares del opositor exiliado, Javier Álvarez [Relatives of exiled opposition leader sentenced to 8 and 10 years in prison],” Confidencial, January 18, 2023, https://confidencial.digital/nacion/confirman-condena-de-ocho-y-diez-an…; “Thai activist’s mother charged under royal insult laws over Facebook post,” Reuters, August 1, 2016, https://www.reuters.com/article/us-thailand-politics-idUSKCN10C230/; Alfredo Romero, “The Repression Clock: A Strategy Behind Autocratic Regimes,” Wilson Center Latin American Program, July 2020, https://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/media/uploads/document…; UN Human Rights Council, Detailed findings of the independent international factfinding mission on the Bolivarian Republic of Venezuela, A/HRC/45/CRP.11 (September 15, 2020); José Urrejola, “Secuestros de familiares de opositores en Nicaragua [Kidnappings of relatives of opponents in Nicaragua],” Deutsche Welle (DW), September 19, 2022, https://www.dw.com/es/secuestros-de-familiares-de-opositores-en-nicarag…. See also interviews with a civil society actor focused on Thailand who requested anonymity, June 2023; Howard Eissenstat, associate professor, St. Lawrence University, July 2023; Tamara Taraciuk Broner, Rule of Law Program Director for Inter-American Dialogue, August 2023; and Jesús Tefel, Nicaraguan activist, July 2023.
• 3See, for example, interviews with Pavin Chachavalpongpun, a Thai scholar and activist, July 2023; Akarachai Chaimaneekarakate, advocacy lead for Thai Lawyers for Human Rights, August 2023; a civil society actor focused on Thailand who requested anonymity, June 2023; and an activist focused on Tunisia who requested anonymity, August 2023.
• 4See, for example, interviews with Tamara Taraciuk Broner, Rule of Law Program Director for Inter-American Dialogue, August 2023; Jesús Tefel, Nicaraguan activist, July 2023; and a Nicaraguan human rights defender, August 2023.
• 5Interviews with Pavin Chachavalpongpun, a Thai scholar and activist, July 2023; Tamara Taraciuk Broner, Rule of Law Program Director for Inter-American Dialogue, August 2023; a Nicaraguan human rights defender, August 2023; and a civil society actor based in Turkey who requested anonymity, July 2023.
• 6UN Human Rights Council, Detailed findings of the independent international factfinding mission on the Bolivarian Republic of Venezuela, A/HRC/45/CRP.11 (September 15, 2020). See also interviews with Kevin Hewison, Emeritus Professor, Department of Asian Studies, The University of North Carolina at Chapel Hill, July 2023; Yaritzha Mairena, representative of the National Union of Nicaraguan Political Prisoners, August 2023; Radwan Masmoudi, president of the Center for the Study of Islam and Democracy, August 2023; Lucas Perelló, assistant professor of political science, Marist College, June 2023; Jesús Tefel, Nicaraguan activist, July 2023; a Nicaraguan journalist, July 2023; a Nicaraguan human rights defender, August 2023; a Tanzanian civil society actor, August 2023; and a civil society actor based in Turkey who requested anonymity, July 2023.
• 7See, for example, interview with Aikande Kwayu, independent political analyst in Tanzania, August 2023.
• 8Interview with a Nicaraguan human rights lawyer who requested anonymity, August 2023.
• 9See, for example, interviews with Tyrell Haberkorn, Director of Graduate Studies, Professor of Southeast Asian Studies, University of Wisconsin-Madison, July 2023; a Nicaraguan human rights lawyer who requested anonymity, August 2023; and a Nicaraguan human rights defender, August 2023.

คุกตารางที่มองไม่เห็น: ผลกระทบของการตัดสิทธิทางพลเรือน

การตัดสิทธิทางพลเรือนเป็นปัญหาร้ายแรง1 – นักปกป้องสิทธิมนุษยชนชาวนิคารากัว

การควบคุมทางกายภาพต่อฝ่ายตรงข้ามและผู้วิจารณ์รัฐบาล โดยจับให้อยู่ในสถานกักขังและเรือนจำ เป็นยุทธศาสตร์ที่ชัดเจนในการกำจัดบุคคลเหล่านี้ออกจากสังคม แต่นอกจากการคุมขัง ยังคงมีการใช้ยุทธวิธีอีกมากมายเพื่อปิดกั้นความสามารถในการทำงานของนักปกป้องสิทธิมนุษยชน นักข่าว นักกิจกรรมทางการเมือง และนักการเมืองฝ่ายค้าน ทำให้พวกเขาไม่สามารถใช้ชีวิตอย่างปกติ ไม่ต้องพูดถึงความสามารถที่จะทำหน้าที่และกดดันด้านประชาธิปไตยและสิทธิมนุษยชนต่อไป ผู้ให้สัมภาษณ์หลายคนอธิบายปรากฏการณ์นี้ว่าเป็น “การตัดสิทธิทางพลเรือน”2 การตัดสิทธิทางพลเรือนยังเป็นยุทธวิธีที่ผู้สนับสนุนผู้นำเผด็จการนำมาใช้ ยกตัวอย่างเช่น ในปี 2559 นักข่าวฝ่ายสนับสนุนรัฐบาลในตุรกี ได้เรียกร้องให้มีการลงโทษนักวิชาการที่เห็นต่างจากรัฐด้วย “การตัดสิทธิทางพลเรือน”3

การตัดสิทธิทางพลเรือนไม่ใช่แนวคิดใหม่ และเป็นสิ่งที่ถูกนำมาใช้ในบริบทที่แตกต่างกัน ตามข้อมูลในงานเขียนและรายงานต่าง ๆ ทั้งนี้รวมถึงเงื่อนไขที่นำมาใช้กับฝ่ายตรงข้ามและผู้วิจารณ์รัฐบาลในระบอบเผด็จการ การวิเคราะห์กฎหมายร่วมสมัยและกฎหมายโบราณ ซึ่งมีการใช้คำศัพท์ และการเลือกปฏิบัติต่อผู้พิการ หรือผู้ที่ป่วยเป็นโรคบางอย่าง4 เราให้ความสำคัญกับการกำหนดเงื่อนไขของรัฐบาล ซึ่งถูกนำมาใช้เพื่อปิดกั้นฝ่ายตรงข้ามจากรัฐไม่ให้มีส่วนร่วมในสังคม โดยใช้ประกอบกับวิธีการที่จำกัดสิทธิอื่น ๆ แม้อาจไม่ครอบคลุมวิธีการทั้งหมด เราอาจจำแนกวิธีการเหล่านี้ออกเป็นกลุ่มต่าง ๆ ซึ่งรวมถึงการควบคุมการเดินทางทั้งในและระหว่างประเทศ การเฝ้าติดตามเป้าหมายทางกายภาพ การจำกัดสิทธิในการทำงาน และโอกาสด้านการศึกษา และการจำกัดบริการของรัฐ (การขึ้นบัญชีดำ) และการยึดทรัพย์สินและสินทรัพย์อื่น ๆ

มาตรการเหล่านี้อาจถูกนำมาใช้ควบคู่กับการจับกุม การสอบสวน และการกำหนดเงื่อนไขในการปล่อยตัว หรืออาจนำมาใช้โดยตัวของมันเอง อาจเป็นการใช้อย่างเป็นทางการ โดยมีการแจ้งข้อมูลหรือไม่แจ้งข้อมูลก็ตาม หรืออาจเป็นผลมาจากแรงกดดันทางสังคม นอกจากการตัดสิทธิทางพลเรือน ยังเป็นการส่งสัญญาณเตือนว่า เรือนจำเป็นผลจากการทำงานที่ผิดพลาดของบุคคล

ยุทธวิธีที่รุนแรงถึงขั้นเป็นการตัดสิทธิทางพลเรือน จะมีความร้ายแรงมากสุดเมื่อนำมาใช้ประกอบกับวิธีการอื่น ยกตัวอย่างเช่น การเฝ้าติดตามบุคคลอย่างใกล้ชิด อาจส่งผลกระทบต่อความสามารถในการเดินทางทั้งในและระหว่างประเทศ การเฝ้าติดตามบุคคลยังเป็นสิ่งที่คนอื่นเห็นได้ชัดเจน โดยจะมีกลุ่มเจ้าหน้าที่ตำรวจที่ไปเดินเพ่นพ่านอยู่ที่บ้าน และไปสอบถามข้อมูลจากชาวบ้านแถวนั้น ส่งผลให้เกิดแรงกดดันทางสังคมอย่างมาก ปิดกั้นโอกาสที่จะได้งานทำ และอาจนำไปสู่การขึ้นบัญชีดำอย่างไม่เป็นทางการ ความพร่าเลือนของยุทธวิธีและผลลัพธ์ที่อาจเกิดขึ้น เน้นให้เห็นว่า การตัดสิทธิทางพลเรือนไม่ได้เป็นผลลัพธ์จากวิธีการเดียวที่สามารถจำแนกได้อย่างง่ายดาย หากเป็นผลมาจากยุทธวิธีที่มุ่งปราบปรามแบบต่าง ๆ ที่ผสมผสานและมีปฏิสัมพันธ์ต่อกัน ทำให้เกิดอุปสรรคในทุกด้าน ในทั้งหกประเทศที่เราได้ศึกษา เราพบรูปแบบการใช้ยุทธวิธีการตัดสิทธิทางพลเรือนผสมผสานกัน โดยมีเป้าหมายเป็นฝ่ายตรงข้ามกับรัฐบาล

เนื่องจากยุทธวิธีการตัดสิทธิทางพลเรือนมีความลึกซึ้งกว่าการสั่งคุมขังโดยตรง รัฐบาลเผด็จการจึงสามารถนำมาใช้กับฝ่ายตรงข้ามและผู้วิจารณ์รัฐบาลจำนวนมาก โดยสามารถหลีกเลี่ยงการตรวจสอบจากองค์กรระหว่างประเทศ รัฐบาลที่เป็นประชาธิปไตยและหน่วยงานอื่น ๆ ได้ มาตรการเหล่านี้ยังถูกใช้เป็นมาตรการควบคุมเพิ่มเติม ภายหลังการสิ้นสุดระยะเวลาการจำคุกและควบคุมตัว โดยภาพรวมแล้ว แรงกดดันที่รุนแรงถึงขั้นเป็นการตัดสิทธิทางพลเรือน ส่งผลทำให้เกิดแรงต่อต้านและการวิพากษ์วิจารณ์น้อยลง ทำให้เกิดอุปสรรคในการดำเนินงานให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเพื่อประชาธิปไตยในระยะยาว

• 1Interview with a Nicaraguan human rights defender, August 2023.
• 2See, for example, interviews with Berna Akkızal, executive director and cofounder of the Civic Spaces Association, August 2023; a Nicaraguan journalist, July 2023; a Turkish academic who requested anonymity, July 2023; and a Nicaraguan human rights defender, August 2023.
• 3Cem Küçük, “‘Medeni Ölüm’ mekanizmaları! [‘Civil death’ mechanisms!],” Star, January 16, 2016, https://www.star.com.tr/yazar/medeni-olum-mekanizmalari-yazi-1082729/.
• 4See, for example, Amnesty International, “No End in Sight: Purged Public Sector Workers Denied a Future in Turkey,” May 22, 2017, https://www.amnesty.org/en/documents/eur44/6272/2017/en/; Amnesty International, “Silence at any cost: State tactics to deepen the repression in Nicaragua,” February 15, 2021, https://www.amnesty.org/en/documents/amr43/3398/2021/en/; Gabriel J. Chin, “The New Civil Death: Rethinking Punishment in the Era of Mass Conviction,” University of Pennsylvania Law Review 160, no. 6 (2012): 1789-1833, https://scholarship.law.upenn.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1067&cont…; National Council on Disability, “Beyond Guardianship: Toward Alternatives That Promote Greater Self-Determination,” March 22, 2018, https://ncd.gov/sites/default/files/NCD_Guardianship_Report_Accessible…; Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, “UN rights expert urges action to end ‘civil death’ of persons affected by leprosy,” June 19, 2018, https://www.ohchr.org/en/press-releases/2018/06/un-rights-expert-urges-….

การควบคุมการเดินทาง 

การควบคุมการเดินทางทั้งในและระหว่างประเทศ เกิดขึ้นอย่างแพร่หลายในทั้งหกประเทศที่เราศึกษา กลไกเพื่อควบคุมการเดินทาง รวมถึงการออกคำสั่งห้ามเดินทาง การควบคุมหนังสือเดินทาง การกำหนดเงื่อนไขให้ต้องมารายงานตัวต่อศาลหรือสถานีตำรวจ และมาตรการอื่น ๆ ซึ่งส่งผลกระทบอย่างรุนแรงต่อการดำรงชีวิตประจำวัน และการมีส่วนร่วมในสังคม

การออกคำสั่งห้ามเดินทางมักเกิดขึ้นพร้อมกับการสอบสวนทางอาญา และมักถูกกำหนดเป็นเงื่อนไขในการปล่อยตัว ก่อนจะถึงการเลือกตั้งทั่วไปในปี 2564 ในนิคารากัว Cristiana Chamorro หนึ่งในผู้สมัครชิงตำแหน่งประธานาธิบดี ถูกทางการสอบสวนทางอาญาก่อนการเลือกตั้งจะเกิดขึ้น เธอถูกควบคุมตัวให้อยู่แต่ในบ้าน หลังประกาศลงรับสมัครรับเลือกตั้ง และมีคำสั่งห้ามไม่ให้เดินทางออกจากนิคารากัว รวมทั้งมาตรการอื่น ๆ1 ช่วงต้นปี 2566 Chaima Issa และ Lazhar Akremi ผู้วิจารณ์รัฐบาลตูนีเซีย ถูกควบคุมตัวด้วยข้อหาที่ไม่มีมูลความจริงเกี่ยวกับ “การสมคบคิดเพื่อทำลายความมั่นคงของรัฐ” และถูกควบคุมตัวเป็นเวลาห้าเดือน เงื่อนไขการปล่อยตัว รวมถึงคำสั่งห้ามเดินทาง และห้าม “ปรากฏตัวในที่สาธารณะ”2 ซึ่งนักกิจกรรมคนหนึ่งอธิบายว่าเป็น “การควบคุมตัวไว้ในบ้าน แม้จะไม่ได้ใช้คำนี้ก็ตาม”3 ในเวเนซุเอลา หลังจากทางการได้ใช้ความรุนแรงเพื่อปราบปรามการประท้วงต่อต้านรัฐบาลในวงกว้าง ซึ่งเริ่มขึ้นเมื่อปี 2557 มีการปล่อยตัวผู้ถูกควบคุมตัวทางการเมืองหลายคน โดยมีเงื่อนไขต่าง ๆ รวมทั้งคำสั่งห้ามไม่ให้เดินทาง4

ในบางกรณี จะมีการออกคำสั่งห้ามเดินทางโดยไม่มีการประกาศอย่างชัดเจน ไม่นานหลังจาก Saïed ได้ยึดอำนาจเมื่อปี 2564 รัฐบาลของเขาได้ออกคำสั่งห้ามเดินทางสำหรับชาวตูนีเซียจำนวนมาก ซึ่งหลายคนพบว่ามีคำสั่งนี้เมื่อเดินทางไปถึงสนามบินแล้ว เนื่องจากไม่มีการออกประกาศหรือไม่มีการแจ้งข้อมูล ทำให้ผู้ได้รับผลกระทบแทบไม่มีช่องทางที่จะแสวงหาความเป็นธรรม หรือไม่สามารถอุทธรณ์คำสั่งได้ เพราะมักไม่มีความชัดเจนว่าหน่วยงานไหนเป็นผู้ออกคำสั่งดังกล่าว5

ในกรณีอื่น ๆ ข้อจำกัดบางอย่างอาจมีผลถึงขั้นเป็นคำสั่งห้ามเดินทาง นักการเมือง นักกิจกรรม นักวิชาการ และนักข่าวจำนวนมากได้ถูกเรียกตัวให้ไปที่ค่ายทหารเพื่อเข้ารับ “การปรับทัศนคติ” ภายหลังการทำรัฐประหารปี 2557 ในประเทศไทย พวกเขาจะได้รับการปล่อยตัวเมื่อลงนามในข้อตกลงสัญญาว่าจะขออนุญาตก่อนเดินทางไปต่างประเทศ รวมทั้งเงื่อนไขอื่น ๆ หากไม่ปฏิบัติตามข้อตกลงนี้ อาจทำให้ถูกควบคุมตัวอีกครั้ง ถูกศาลสั่งจำคุก หรือถูกปรับ6 คำสั่งห้ามเดินทางที่คล้ายคลึงกันได้ถูกนำมาใช้อีกระหว่างการประท้วงเรียกร้องประชาธิปไตยเมื่อปี 2563 และ 2564 จำเลยที่ได้รับการประกันตัวจะต้องขออนุญาตจากศาลก่อนจะเดินทางออกจากประเทศ และศาลมักไม่อนุญาตให้ไป7

การเฝ้าติดตามตัวเป็นองค์ประกอบส่วนหนึ่งของการจำกัดการเดินทาง ตัวแทนจากองค์กรต่อต้านการทรมานในตูนีเซียอธิบายว่า ตำรวจมักไปที่บ้านของนักการเมืองฝ่ายค้านในตูนีเซีย ซึ่งเป็นการปฏิบัติที่ถือว่าเป็นการจำกัดการเดินทาง “แม้พวกเขาจะไม่ถูกสั่งห้ามไม่ให้เดินทาง แต่พวกเขาก็ต้องถูกเจ้าหน้าที่หรือเจ้าหน้าที่ตำรวจคุกคาม ระหว่างมาหาที่บ้าน และแจ้งให้ทราบว่าต้องไปแจ้งข้อมูลที่โรงพัก ก่อนจะเดินทางออกจาก [พื้นที่]”8 หนึ่งปีก่อนการเลือกตั้งปี 2564 ที่นิคารากัว เจ้าหน้าที่ตำรวจเริ่มเฝ้าติดตามตัว Félix Maradiaga และ Juan Sebastián Chamorro ผู้สมัครชิงตำแหน่งประธานาธิบดี ก่อนที่พวกเขาจะถูกดำเนินคดีและมีคำพิพากษาในตอนหลัง เจ้าหน้าที่ได้ขัดขวางไม่ให้นักการเมืองฝ่ายค้านเดินทางออกจากบ้านของตนเอง และแจ้งให้ทราบว่ามีคำสั่งห้ามไม่ให้เดินทางออกจากกรุงมานากัวซึ่งเป็นเมืองหลวง9

การควบคุมของรัฐโดยพลการต่อหนังสือเดินทางและขั้นตอนการเข้าเมือง เป็นข้อจำกัดต่อการเดินทางเช่นกัน ในแทนซาเนีย การตั้งคำถามโดยไม่มีมูลความจริงในเรื่องสัญชาติ ส่งผลให้เกิดการยึดหนังสือเดินทางของแกนนำภาคประชาสังคมและนักข่าว การสอบสวนกรณีเหล่านี้ต้องใช้เวลาหลายปีกว่าจะสิ้นสุด และกลายเป็นอุปสรรคอย่างร้ายแรงต่อบุคคลตามเป้าหมาย ในแง่การทำงานและการดำรงชีวิต10 นับแต่ปี 2560 หน่วยตรวจคนเข้าเมืองของเวเนซุเอลาได้ยึดหรือเพิกถอนหนังสือเดินทางของนักการเมืองฝ่ายค้าน นักกิจกรรม นักข่าว และฝ่ายตรงข้ามอื่น ๆ ทั้งทางการยังปฏิเสธไม่ต่ออายุ หรือไม่ออกเอกสารดังกล่าวให้11 นับแต่การปราบปรามในนิคารากัวเมื่อปี 2561 เจ้าหน้าที่กำหนดเงื่อนไขที่ทำให้เกิดความยุ่งยากมากขึ้นในการเดินทางเข้าออกประเทศของนักปกป้องสิทธิมนุษยชน นักข่าว พระ เจ้าหน้าที่ของรัฐ และเจ้าหน้าที่ฝ่ายตุลาการ และเริ่มยึดหนังสือเดินทางตั้งแต่ปี 256512 ในทำนองเดียวกัน ภายหลังการพยายามทำรัฐประหารในตุรกีเมื่อปี 2559 ผู้ที่ตกเป็นผู้ต้องสงสัยในการสอบสวน ถูกมองว่า “ขาดคุณสมบัติ” ไม่สามารถมีหนังสือเดินทางได้ แม้จะยังไม่มีคำพิพากษาของศาลในคดีเหล่านี้13 นอกจากนั้น ยังมีการเพิกถอนหนังสือเดินทางของบุคคลกว่า 100,000 คน ไม่นานหลังมีการพยายามทำรัฐประหาร14

การกำหนดเงื่อนไขให้ต้องมารายงานตัวต่อศาลหรือตำรวจอย่างสม่ำเสมอ เป็นแนวทางอีกอย่างหนึ่งในการควบคุมการเดินทางและการติดตามข้อมูลของฝ่ายตรงข้ามและผู้วิจารณ์แม้จะมีการปล่อยตัวผู้ถูกควบคุมตัวทางการเมืองที่เชื่อมโยงกับการเดินขบวนประท้วงรัฐบาลในนิคารากัว โดยเป็นส่วนหนึ่งของข้อตกลงให้อภัยโทษเมื่อปี 2562 แต่ยังคงมีการกำหนดเงื่อนไขให้บุคคลเหล่านั้นต้องมารายงานตัวอย่างสม่ำเสมอที่สถานีตำรวจ เมื่อเร็ว ๆ นี้ ตำรวจนิคารากัวได้ร่วมมือกับหน่วยงานอื่น ๆ เพื่อควบคุมตัวบุคคล 57 คนเมื่อวันที่ 3 พฤษภาคม 2566 รวมทั้งนักข่าวและนักปกป้องสิทธิมนุษยชน แม้จะมีการปล่อยตัวพวกเขาไม่นานหลังจากนั้น แต่ผู้พิพากษาสั่งให้ต้องมารายงานตัวที่สถานีตำรวจที่ใกล้ที่สุดทุกวัน15 ส่งผลให้หลายคนต้องตกงาน เนื่องจากต้องปฏิบัติตามเงื่อนไขที่เข้มงวดเช่นนี้16 ผู้ถูกควบคุมตัวทางการเมืองหลายคนที่ได้รับการปล่อยตัวในเวเนซุเอลา ถูกกำหนดให้ต้องมารายงานตัวต่อศาลอย่างสม่ำเสมอ17

การควบคุมการเดินทางอาจส่งผลกระทบร้ายแรง ไม่เฉพาะต่อการทำงานรณรงค์กดดัน หากยังรวมถึงการจ้างงานและการศึกษา ตัวแทนของศูนย์เพื่อนักปกป้องและความยุติธรรมในเวเนซุเอลา ซึ่งอธิบายถึงสถานการณ์ที่เกิดขึ้นกับนักปกป้องสิทธิมนุษยชนและนักข่าวที่ถูกควบคุมตัว ได้บอกว่า “ผู้ตกเป็นเหยื่อคนนี้ต้องเดินทางไปเข้าร่วมประชุม และทำงานนอกประเทศ หนึ่งในการลงโทษที่เกิดขึ้นกับเขา คือการมีคำสั่งห้ามเดินทาง ทำให้หลังผ่านไปกว่าหนึ่งปี เขายังไม่สามารถเดินทางได้”18 สำหรับนักศึกษา คำสั่งห้ามเดินทางเป็นการปิดกั้นโอกาสที่จะไปศึกษาต่อในมหาวิทยาลัยต่างประเทศ ข้อกำหนดให้ต้องมารายงานตัวต่อศาลหรือสถานีตำรวจ ยังทำให้เกิดอุปสรรคต่อการทำงานต่อไป หรือการหางานใหม่ หรือการเรียนหนังสือ19

ข้อจำกัดต่อการเดินทางยังอาจส่งผลให้เกิดความแตกแยกในครอบครัว นักปกป้องสิทธิมนุษยชนอธิบายว่า ข้อจำกัดในการเดินทางตามคำสั่งของรัฐบาลนิคารากัว ไม่เพียงขัดขวางไม่ให้ผู้ลี้ภัยเดินทางกลับประเทศ หากยังเป็นมาตรการที่กีดกันไม่ให้ญาติเดินทางไปเยี่ยมพวกเขาในต่างประเทศด้วย เนื่องจากกลัวว่าอาจไม่ได้รับอนุญาตให้กลับเข้าสู่ประเทศนิคารากัวอีก “ไม่มีใครกลับบ้านได้ และไม่มีใครออกจากบ้านไปได้ ต่างคนต่างกลัวว่าจะเกิดผลกระทบแบบเดียวกัน”20 การตัดสิทธิทางพลเรือนไม่ได้เพียงถูกใช้กับเป้าหมายหลักของรัฐบาลเท่านั้น หากยังรวมถึงบุคคลใด ๆ ที่มีส่วนเกี่ยวข้อง

• 1Human Rights Watch, “Critics Under Attack: Harassment and Detention of Opponents, Rights Defenders and Journalists Ahead of Elections in Nicaragua,” June 22, 2021, https://www.hrw.org/report/2021/06/22/critics-under-attack/harassment-a….
• 2Amnesty International, “Tunisia: Jailed opposition figures on hunger strike: Jaouhar Ben Mbarek, Khayyam Turki, Issam Chebbi, Ghazi Chaouachi, Ridha Belhaj and Abdelhamid Jelassi,” October 5, 2023, https://www.amnesty.org/en/documents/mde30/7273/2023/en.
• 3Amnesty International UK, “Tunisia: Jailed Opposition Figures on Hunger Strike,” October 5, 2023, https://www.amnesty.org.uk/urgent-actions/jailed-opposition-figures-hun…. See also interview with an activist focused on Tunisia who requested anonymity, August 2023.
• 4UN Human Rights Council, Detailed findings of the independent international factfinding mission on the Bolivarian Republic of Venezuela, A/HRC/45/CRP.11 (September 15, 2020).
• 5See, for example, interview with Nate Grubman, political scientist researching Tunisian politics, June 2023.
• 6Human Rights Watch, “To Speak Out is Dangerous: Criminalization of Peaceful Expression in Thailand,” October 24, 2019, https://www.hrw.org/report/2019/10/25/speak-out-dangerous/criminalizati….
• 7See, for example, interviews with Pavin Chachavalpongpun, a Thai scholar and activist, July 2023; Akarachai Chaimaneekarakate, advocacy lead for Thai Lawyers for Human Rights, August 2023; Tyrell Haberkorn, Director of Graduate Studies, Professor of Southeast Asian Studies, University of Wisconsin-Madison, July 2023; Kevin Hewison, Emeritus Professor, Department of Asian Studies, The University of North Carolina at Chapel Hill, July 2023; and Bencharat Sae Chua, Institute of Human Rights and Peace Studies, Mahidol University, Thailand, July 2023.
• 8Interview with a representative from the Organization against Torture in Tunisia, July 2023.
• 9Human Rights Watch, “Critics Under Attack: Harassment and Detention of Opponents, Rights Defenders and Journalists Ahead of Elections in Nicaragua,” June 22, 2021, https://www.hrw.org/report/2021/06/22/critics-under-attack/harassment-a….
• 10Human Rights Watch, “‘As Long as I am Quiet, I am Safe’: Threats to Independent Media and Civil Society in Tanzania,” October 28, 2019, https://www.hrw.org/report/2019/10/28/long-i-am-quiet-i-am-safe/threats….
• 11Alfredo Romero, “The Repression Clock: A Strategy Behind Autocratic Regimes,” Wilson Center Latin American Program, July 2020, https://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/media/uploads/document….
• 12“País por cárcel: así secuestra el régimen de Ortega los pasaportes de los nicaragüenses [Country for prison: this is how the Ortega regime seizes the passports of Nicaraguans],” Divergentes, December 6, 2022, https://www.divergentes.com/pais-por-carcel-asi-secuestra-el-regimen-de…. See also interview with Yaritzha Mairena, representative of the National Union of Nicaraguan Political Prisoners, August 2023.
• 13Interview with a civil society actor based in Turkey who requested anonymity, July 2023.
• 14Amnesty International, “No End in Sight: Purged Public Sector Workers Denied a Future in Turkey,” May 22, 2017, https://www.amnesty.org/en/documents/eur44/6272/2017/en/; Ali Yildiz, “Turkey’s Disregard for the Freedom of Movement,” Verfassungsblog, December 11, 2019, https://verfassungsblog.de/turkeys-disregard-for-the-freedom-of-movemen….
• 15“Encarcelamientos nocturnos y juicios exprés son ‘arbitrarios y anómalos’ [Night arrests and express trials are ‘arbitrary and anomalous’],” Confidencial, May 6, 2023, https://confidencial.digital/nacion/abogada-yonarqui-martinez-anomalo-p…; “Unos 65 opositores a Ortega han sido detenidos en lo que va de mayo, según observatorio [Some 65 opponents of Ortega have been arrested so far in May, according to observations by Blue and White Monitor],” SWI swissinfo.ch, May 20, 2023, https://www.swissinfo.ch/spa/nicaragua-crisis_unos-65-opositores-a-orte….
• 16See, for example, interview with a Nicaraguan human rights defender, August 2023.
• 17See, for example, interviews with Tamara Taraciuk Broner, Rule of Law Program Director for Inter-American Dialogue, August 2023; Franz von Bergen, Venezuelan journalist, June 2023; a representative from Center for Defenders and Justice, July 2023; and a Venezuelan civil society leader, August 2023.
• 18Interview with a representative from the Center for Defenders and Justice, July 2023.
• 19See, for example, interviews with Berna Akkızal, executive director and cofounder of the Civic Space Studies Association, August 2023; and a Nicaraguan human rights defender, August 2023.
• 20Interview with a Nicaraguan human rights defender, August 2023.

การเฝ้าติดตามทางกายภาพ

ฝ่ายตรงข้ามกับรัฐบาลทั้งที่เป็นจริงหรือคิดไปเอง ต้องเผชิญกับรูปแบบต่าง ๆ ของการเฝ้าติดตามทางกายภาพ โดยเฉพาะจากเจ้าหน้าที่ ซึ่งมักมาล้อมบ้านของพวกเขา ติดตามเวลาเดินทางออกจากบ้าน และไปพูดคุยกับเพื่อนบ้านและนายจ้าง หน่วยงานที่ไม่ใช่ของรัฐรวมทั้งกลุ่มผู้สนับสนุนรัฐบาล หรือกลุ่มผู้สอดส่องข้อมูล ต่างเข้าร่วมในการเฝ้าติดตามบุคคลเช่นกัน เป็นการปฏิบัติที่มีเป้าหมายเพื่อข่มขู่นักการเมืองฝ่ายค้าน นักกิจกรรม นักปกป้องสิทธิมนุษยชน นักข่าว และบุคคลอื่น ๆ ขัดขวางการทำงาน และป้องกันไม่ให้พวกเขาใช้ชีวิตได้ตามปกติ

ผู้ถูกควบคุมตัวทางการเมืองชาวนิคารากัวซึ่งได้รับการอภัยโทษเมื่อปี 2562 และผู้ที่เข้าร่วมในการเคลื่อนไหวก่อนการเลือกตั้งเมื่อปี 2564 ต้องเผชิญกับการคุกคามจากเจ้าหน้าที่ตำรวจและผู้สนับสนุนรัฐบาล1 Jesús Tefel นักกิจกรรมให้สัมภาษณ์กับ Freedom House โดยอธิบายถึงสภาพแวดล้อมแบบนี้ว่า

แกนนำ [นักกิจกรรม] มักต้องเดินไป พร้อมกับมีตำรวจลาดตระเวนหรือรถตำรวจติดตามไปด้วยทุกแห่งที่พวกเขาไป.... พวกเขาไม่ได้มาปกป้องคุณ แต่มาเพื่อปราบปราม เพื่อจับตามองคุณ และไม่มีทางที่เราจะหลบหนีไปจากคนเหล่านี้ได้ ยกตัวอย่างเช่น ครั้งหนึ่งผมถูกมอเตอร์ไซค์สองคันขับไล่ตาม พวกเขาไม่ได้แต่งตัวด้วยชุดตำรวจด้วยซ้ำ แต่แต่งตัวเหมือนพลเรือน [ต่อมา] เมื่อมาถึงสำนักงานแล้ว ก็ยังมีรถตำรวจและรถตู้หลายคัน และเจ้าหน้าที่ตำรวจหลายคนวนเวียนอยู่แถวนั้น พวกเขาเอาใบขับขี่ของผมไป สั่งปรับผม และบอกว่าเป็นเพราะผมพยายามหลบหนี....เป็นเวลาสามหรือสี่เดือนที่ผมไม่สามารถขับรถได้เนื่องจากปัญหานี้ ทำให้ผมไม่สามารถหลบหนีไปไหนได้ง่าย ๆ ส่วนบ้านของแกนนำก็มักมีเจ้าหน้าที่มาล้อมอย่างสม่ำเสมอ ไม่ได้มีการปิดบังอำพราง แต่ตั้งใจให้คนทั่วไปเห็น....พวกเขาขอดูบัตรประชาชน และสอบถามว่าเรากำลังไปไหน เรามาจากที่ไหน และเราไปพบใครมาบ้าง2

นักศึกษาที่เป็นนักกิจกรรมหลายคนที่เกี่ยวข้องกับการประท้วงเรียกร้องประชาธิปไตยในประเทศไทยเมื่อปี 2563-2564 ต้องถูกตำรวจติดตามตัวอย่างไม่ลดละ รวมทั้งคนที่เคยถูกจับกุมและได้รับการประกันตัวออกมา Kevin Hewison นักรัฐศาสตร์และผู้เชี่ยวชาญด้านประชาธิปไตยในประเทศไทยให้ข้อมูลว่า “เป็นเรื่องปกติที่ตำรวจมักไปยืนรออยู่ด้านนอกบ้านของนักกิจกรรม หรือเดินทางมาตรวจสอบที่บ้านพวกเขาเป็นบางครั้ง เข้าไปคุยกับเพื่อนบ้าน เพื่อทำให้เกิดแรงกดดันทางสังคม จนทำให้พวกเขาหยุดการเคลื่อนไหว”3 ในบรรดาผู้ได้รับผลกระทบยังรวมถึงเยาวชน ซึ่งมักถูกติดตามตัวอย่างสม่ำเสมอ อัครชัย ชัยมณีการเกษ ฝ่ายรณรงค์ ศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชนให้ข้อมูลว่าเป็น “เรื่องปกติอย่างมาก [ที่] จำเลยเหล่านี้จะมาเล่าให้ผมฟังด้วยเรื่องเดียวกัน ‘…หนูเห็นผู้ชายใส่ชุดขาวและตัดผมเกรียน แน่นอนเลย พวกเขาต้องเป็นตำรวจนอกเครื่องแบบ’ พวกเขาเรียนรู้ที่จะจำแนกว่าใครเป็นเจ้าหน้าที่นอกเครื่องแบบบ้าง”4 มีการสั่งให้นักกิจกรรมไทยที่ได้รับการประกันตัวออกมา ต้องสวมกำไลอีเอ็มในระยะเวลาดังกล่าว5

แม้จะไม่มีการตั้งข้อหา แต่ฝ่ายตรงข้ามกับรัฐบาลมักถูกเรียกตัวมาสอบปากคำอย่างสม่ำเสมอ เพื่อติดตามข้อมูลและข่มขู่พวกเขา Nate Grubman นักรัฐศาสตร์ได้พูดถึงกรณีของ Rached Ghannouchi แกนนำฝ่ายค้ายชาวตุรกีซึ่งถูกจำคุก6 ว่า “ก่อนที่เขาจะถูกจับกุม แทบจะสัปดาห์เว้นสัปดาห์ที่เขาถูกเรียกให้ไปรายงานตัวต่อศาลในคดี x และต้องใช้เวลาทั้งวันตอบคำถาม จากนั้นก็จะถูกส่งตัวกลับบ้านในตอนค่ำ เขาเป็นคนมีอายุมากแล้ว ผมเชื่อว่าคงเป็นภาระสำหรับเขา มันคงเป็นภาระไม่ว่ากับใคร ๆ”7

การขู่ว่าจะเฝ้าติดตามตัวและการบุกตรวจค้นบ้านและสำนักงาน ยังบีบให้หลายคนต้องเปลี่ยนพฤติกรรม รวมทั้งการหาแนวทางเพิ่มความปลอดภัยให้ตนเอง ในแทนซาเนีย Fulgence Massawe ผู้อำนวยการฝ่ายรณรงค์และปฏิรูปของศูนย์กฎหมายและสิทธิมนุษยชนได้ให้ข้อมูล พร้อมกับชูป้ายชื่อเจ้าหน้าที่ให้ดูว่า “เราเคยทำงานได้อย่างเสรี แต่ตอนนี้พวกเราต้องใช้รหัสในการเข้าถึง [ต่าง ๆ] ต้องใช้การ์ดแม่เหล็ก ทั้งหมดเป็นเรื่องใหม่ที่เราเพิ่งเริ่มใช้เมื่อเร็ว ๆ นี้”8 การบุกเข้าตรวจค้นบ้านในตุรกี กลายเป็นเรื่องธรรมดาสามัญสำหรับฝ่ายตรงข้ามกับรัฐบาล ทำให้พวกเขาต้องเตรียมบ้านให้พร้อมเมื่อเกิดเหตุการณ์นี้ Banu Tuna นักข่าวและนักกิจกรรมชาวตุรกีอธิบายว่า เจ้าหน้าที่ตำรวจมักบุกเข้ามาตรวจช่วงเช้าวันศุกร์ เพื่อที่จะสามารถควบคุมตัวเป้าหมายได้ในช่วงวันหยุด เธออธิบายถึงกรณีที่นักกิจกรรมภาคประชาสังคมคนหนึ่ง ซึ่งได้วางแผนการทำงานเพื่อรับมือกับสถานการณ์นี้9

การเฝ้าติดตามตัวอย่างเด่นชัดทำให้เกิดแรงกดดันทางสังคม ทำให้ไม่สามารถเดินทางอย่างเสรี และทำให้เกิดภาระด้านจิตใจอย่างมาก ยกตัวอย่างเช่น Eric Goldstein รองผู้อำนวยการแผนกตะวันออกกลางและแอฟริกาเหนือ Human Rights Watch กล่าวว่า คนที่มีตำรวจมาหาที่บ้านบ่อย ๆ ในตูนีเซีย มักจะถูกกีดกันจากเพื่อนบ้านในชุมชน “ซึ่งไม่ได้เป็นเพราะว่าเพื่อนบ้านเห็นด้วยว่า เป็นเรื่องถูกต้องแล้วที่เขาจะถูกศาลสั่งจำคุก เพียงแต่ว่าเพื่อนบ้านไม่ต้องการเข้าไปข้องเกี่ยว เพราะอาจกลายเป็นผู้ต้องสงสัยไปเสียเอง”10 นักกิจกรรมภาคประชาสังคมชาวแทนซาเนียได้เล่าประสบการณ์ของตนเองว่า “พวกเขาต้องการทำให้คุณไม่สามารถใช้ชีวิตแบบปกติได้”11

เช่นเดียวกับยุทธวิธีอื่น ๆ ที่นำไปสู่การตัดสิทธิทางพลเรือน การติดตามตัวทำให้เกิดปัญหากับนักกิจกรรม นักข่าว ฝ่ายต่อต้าน และบุคคลอื่น ๆ ในแง่การดำเนินงานให้เกิดการเปลี่ยนแปลงด้านประชาธิปไตย และการเคารพต่อสิทธิมนุษยชน เมื่อพูดถึงสภาพแวดล้อมในเวเนซุเอลาภายใต้รัฐบาล Maduro นักวิชาการคนหนึ่งบอกว่า “ข้าพเจ้าคิดว่าในสถานการณ์ปัจจุบัน....นักกิจกรรมภาคประชาสังคมและแกนนำขบวนการที่มีชื่อเสียง....ต่างรู้สึกว่าตัวเองถูกเฝ้าติดตามตัวอย่างสม่ำเสมอ ทำให้พวกเขาต้องคิดอย่างรอบคอบก่อนที่จะทำอะไรทุกอย่าง เพื่อจะไม่กลายเป็นปรปักษ์กับรัฐบาล”12 นักกิจกรรมภาคประชาสังคมที่พูดถึงการใช้โซเชียลมีเดียในตุรกีบอกว่า “ครึ่งหนึ่งในใจเราพูดทำนองว่า ไม่เห็นจะเป็นไรเลย พวกเขาคงไม่มาทำอะไรกับเราหรอก แต่อีกครึ่งหนึ่งในใจ [บอกว่า] เดี๋ยวพวกเขาก็มาเล่นงานเรา ชีวิตเราคงจบลงแค่นั้น”13

ปิดกั้นการเข้าถึงการทำงาน การศึกษา และสวัสดิการของรัฐ

นักการเมืองฝ่ายค้าน นักปกป้องสิทธิมนุษยชน นักข่าว คนที่เคยเป็นส่วนหนึ่งของเผด็จการ และบุคคลทั่วไป ล้วนแต่ต้องเผชิญกับการปิดกั้นด้วยเหตุผลทางการเมือง ทำให้ไม่สามารถเข้าถึงการมีงานทำ การศึกษา ถูกตัดสวัสดิการด้านสังคม และอาจถึงขั้นปฏิเสธการมีสัญชาติ การขึ้นบัญชีดำเช่นนี้เกิดขึ้นโดยเฉพาะในภาคราชการ แต่แรงกดดันทางสังคมก็อาจส่งผลกระทบต่อศักยภาพของบุคคลในการมีส่วนร่วมในภาคเอกชน

การขึ้นบัญชีดำอย่างเป็นระบบเกิดขึ้นในช่วงที่มีความเสื่อมถอยด้านประชาธิปไตยอย่างรวดเร็ว ในขณะที่อดีตประธานาธิบดี Chávez กำลังปฏิรูปสังคมเวเนซุเอลา “สิ่งที่น่ากลัวก็คือ....คุณจะถูกขึ้นบัญชีดำและไม่สามารถเข้าถึงงานและบริการจากรัฐ” Javier Corrales นักรัฐศาสตร์กล่าว14 ตัวอย่างเช่น ความพยายามที่จะถอดถอน Chávez และ Maduro ออกจากตำแหน่งประธานาธิบดี ส่งผลให้มีการสั่งปลดพนักงานและการขึ้นบัญชีดำบุคคลจำนวนมาก ภายหลังความพยายามที่จะถอดถอน Chávez เมื่อปี 2547 Luis Tascón นักการเมืองฝ่ายสนับสนุนรัฐบาลได้เอาชื่อบุคคลที่เคยลงนามในจดหมายเรียกร้องให้มีการถอดถอนมาเผยแพร่ทางอินเทอร์เน็ต เป็นรายชื่อที่ถูกรวบรวมโดยสภาการเลือกตั้งแห่งชาติ ตามคำสั่งของ Chávez รายชื่อนี้ซึ่งได้รับการขนานนามว่าเป็น Tascón List นำไปสู่การตัดสินใจที่จะไล่ออกและขึ้นบัญชีดำข้าราชการและพนักงานของรัฐวิสาหกิจ15 การปราบปรามที่คล้ายคลึงกันเกิดขึ้นในช่วงที่มีความพยายามที่จะถอดถอน Maduro ในปี 2559 เช่นกัน16 ในนิคารากัว ข้าราชการรวมทั้งเจ้าหน้าที่สาธารณสุข ครู และศาสตราจารย์ ถูกคำสั่งปลดออกจากราชการ เนื่องจากไปมีส่วนร่วมในการประท้วงเมื่อปี 2561 หรือการสนับสนุนผู้ประท้วง17

ในตุรกี กลุ่มนักวิชาการกว่า 1,000 คนในนามของ กลุ่มนักวิชาการเพื่อสันติภาพ ได้ลงนามในจดหมายเปิดผนึกเมื่อเดือนมกราคม 2559 แสดงความสนับสนุนต่อการอยู่ร่วมอย่างสันติสุขกับพรรคแรงงานเคอร์ดิสถาน (PKK) ต่อมาพวกเขาถูกปลดออกจากตำแหน่ง และถูกห้ามเข้ารับราชการอีกครั้ง18 หลังมีการเผยแพร่จดหมายนี้ นักข่าวฝ่ายสนับสนุนรัฐบาลเรียกร้องให้มีการใช้ “กลไกการตัดสิทธิทางพลเรือน” กับพวกเขา และให้มีการกีดกันทางสังคมกับพวกเขา19 อีกไม่กี่เดือนต่อมา ภายหลังความพยายามทำรัฐประหาร มีการสั่งปลดพนักงานราชการกว่า 100,000 คนออกจากตำแหน่ง โดยผ่านการประกาศใช้คำสั่งหลายฉบับ โดยไม่มีกระบวนการอันควรตามกฎหมาย20 เป็นการอ้างว่าคนเหล่านี้มีความภักดีกับองค์กรก่อการร้ายฟัตฮุลเลาะห์ (FETÖ) ซึ่งเป็นกลุ่มที่ถูกรัฐบาลกล่าวหาว่าอยู่เบื้องหลังความพยายามในการทำรัฐประหาร เช่นเดียวกับกลุ่มนักวิชาการเพื่อสันติภาพ คนเหล่านี้ถูกสั่งห้ามรับราชการ มีการเพิกถอนหนังสือเดินทางของพวกเขา และทำให้ไม่สามารถเข้าถึงสวัสดิการด้านสุขภาพ21 บุคคลใดที่ถูกกล่าวหาอย่างเปิดเผยว่าเป็นผู้สนับสนุนกลุ่ม FETÖ จะส่งผลกระทบต่อความปลอดภัยและเสรีภาพในการเดินทางของตน และอาจทำให้ถูกจับกุมซ้ำ22

ในนิคารากัว ผู้ถูกคุมขังทางการเมืองที่ได้รับการอภัยโทษ จะไม่สามารถกลับไปเรียนหนังสือในมหาวิทยาลัย เพราะจะมีการลบระเบียนการศึกษาของพวกเขา และจะประสบปัญหาในการหางานทำเนื่องจากตราบาปทางสังคม นักปกป้องสิทธิมนุษยชนคนหนึ่งเล่าถึงกรณีของบุคคลที่เคยได้รับอภัยโทษ ซึ่ง “ไม่ได้รับอนุญาตแม้แต่จะทำงานเล็ก ๆ น้อย ๆ ในชุมชนของตนเอง เธอพยายามทำงานซักรีด....แต่คนที่จ้างเธอบอกว่า เธอไม่สามารถทำงานนี้ได้ เพราะเธอเคยเป็นผู้ที่วางแผนร่วมทำรัฐประหาร”23 อดีตผู้ถูกควบคุมตัวทางการเมือง ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการประท้วงเพื่อเรียกร้องประชาธิปไตยในประเทศไทยเมื่อเร็ว ๆ นี้ และถูกดำเนินคดี ต้องเผชิญกับแรงกดดันทางสังคมอย่างมาก และเกิดปัญหาในการหางานทำ และการเข้าเรียน24 ผู้ให้สัมภาษณ์หลายคนในตุรกีบอกว่า คนที่ตกเป็นเป้าหมายของรัฐ ต้องเผชิญกับตราบาปที่คล้ายคลึงกัน “เวลาที่เราออกจากเรือนจำ จะมีร่องรอยและสัญลักษณ์ติดตัวออกมาด้วย” นักวิชาการชาวตุรกีกล่าว25

การเลือกปฏิบัติในการให้สวัสดิการของรัฐ ยังส่งผลให้เกิดปัญหาการตัดสิทธิทางพลเรือน ในปี 2560 รัฐบาลเวเนซุเอลาประกาศใช้บัตรประชาชนที่มีชื่อเรียกว่า carnet de la patria หรือบัตรมาตุภูมิ ซึ่งมีข้อมูลเชื่อมโยงกับแพลตฟอร์มออนไลน์ในส่วนกลาง และจำเป็นต้องใช้เพื่อให้สามารถเข้าถึงบริการต่าง ๆ จากรัฐ รวมทั้งเงินบำนาญ ยารักษาโรค และอาหาร26 Hernandez-Roy มีข้อสังเกตว่า บัตรดังกล่าวได้ถูก “ใช้เป็นอาวุธ...ทำให้รัฐบาลติดตามตัวเราได้” และหากใครที่ถูกรัฐมองว่าเป็นผู้เห็นต่าง “คุณจะไม่มีคุณสมบัติที่จะได้รับเงินสนับสนุนด้านอาหาร”27 ในตูนีเซีย ผู้พิพากษา สมาชิกรัฐสภา และบุคคลอื่น ๆ ที่ถูกสั่งปลดจากตำแหน่งโดยพลการตามคำสั่งของ Saïed จะถูกเพิกถอนประกันสุขภาพด้วย ซึ่งเป็นอันตรายอย่างมากโดยเฉพาะกับผู้สูงวัยจำนวนมาก และผู้ที่มีโรคประจำตัว28

สมาชิกในครอบครัวก็อาจต้องเผชิญกับการตัดสิทธิทางพลเรือนในหลายรูปแบบ ในนิคารากัว มาตรการของรัฐในการเพิกถอนสัญชาติของฝ่ายตรงข้ามและผู้วิจารณ์ ส่งผลกระทบร้ายแรงต่อญาติของผู้ที่ตกเป็นเหยื่อ มีรายงานว่า ลูกชายและลูกสาวของผู้ที่ตกเป็นเป้าหมาย ถูกปฏิเสธการรักษาพยาบาล ไม่สามารถเข้าเรียน และไม่ได้รับหนังสือเดินทาง29 ในบางกรณี รัฐบาลจะเพิกถอนนามสกุลของพ่อแม่สำหรับเด็ก โดยลบออกจากทะเบียนราษฎร30 ในแทนซาเนีย ลูกของฝ่ายตรงข้ามกับรัฐบาลต้องเผชิญกับปัญหาในการเข้าถึงสวัสดิการของรัฐ รวมทั้งการกู้ยืมเพื่อการศึกษา นักวิชาการเล่าถึงเรื่องราวของเด็กคนหนึ่งที่ไม่สามารถเข้าถึงสวัสดิการดังกล่าว “เจ้าหน้าที่พูดทำนองว่า หมึกหมดแล้ว ไม่สามารถตอกตรายางได้ ต่อมาเมื่อเด็กเอาหมึกมาให้ เขาก็พูดทำนองว่า มันไม่ใช่หมึกทางราชการ ไม่สามารถเอามาใช้ตอกตรายางได้หรอก”31 นักวิชาการคนดังกล่าว กล่าวย้ำถึงโอกาสที่จะถูกขึ้นบัญชีดำและเสริมว่า “มีโอกาสต่าง ๆ มากมายที่พวกเขาอาจปฏิเสธไม่ให้บุคคลเข้าถึงสวัสดิการที่ควรได้รับตามกฎหมาย”32

แม้ว่าการตัดสิทธิทางพลเรือนอาจเกิดขึ้นอย่างช้า ๆ โดยเป็นผลมาจากการใช้ยุทธวิธีปราบปรามอย่างต่อเนื่องเป็นเวลานาน แต่ก็เคยมีกรณีที่เกิดขึ้นอย่างรุนแรงและฉับพลันเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2566 เมื่อผู้พิพากษาได้สั่งเพิกถอนสัญชาติของชาวนิคารากัว 317 คน รวมทั้งผู้ถูกคุมขังทางการเมือง 222 คน ซึ่งได้รับการปล่อยตัวและถูกส่งตัวไปสหรัฐอเมริกา เป็นคำพิพากษาที่มีกฎหมายรองรับ เนื่องจากการปฏิรูปด้านกฎหมายซึ่งให้อำนาจกับทางการในการเพิกถอนสัญชาติของบุคคลที่ถูกมองว่าเป็นผู้ทรยศต่อรัฐ ในบรรดาผู้ได้รับผลกระทบรวมถึงนักข่าว นักปกป้องสิทธิมนุษยชน แกนนำภาคประชาสังคม แกนนำฝ่ายต่อต้าน และเจ้าหน้าที่ของรัฐ33 หลายคนต้องประสบกับปัญหาในการปรับตัวเองเข้ากับประเทศใหม่ ในระหว่างที่จะต้องหาทางเยียวยาตนเองจากประสบการณ์ที่ปวดร้าว และ “อย่างช้า ๆ” ทนายความสิทธิมนุษยชนคนหนึ่งกล่าวว่า “พวกเขาจะหมดความสนใจต่อสถานการณ์ที่เกิดขึ้นในนิคารากัวไปเอง”34

• 1Amnesty International, “Silence at any cost: State tactics to deepen the repression in Nicaragua,” February 15, 2021, https://www.amnesty.org/en/documents/amr43/3398/2021/en/; Human Rights Watch, “Critics Under Attack: Harassment and Detention of Opponents, Rights Defenders and Journalists Ahead of Elections in Nicaragua,” June 22, 2021, https://www.hrw.org/report/2021/06/22/critics-under-attack/harassment-a….
• 2Interview with Jesús Tefel, Nicaraguan activist, July 2023.
• 3Interview with Kevin Hewison, Emeritus Professor, Department of Asian Studies, The University of North Carolina at Chapel Hill, July 2023.
• 4Interview with Akarachai Chaimaneekarakate, advocacy lead for Thai Lawyers for Human Rights, August 2023.
• 5See, for example, interviews with Pavin Chachavalpongpun, Thai scholar and activist, July 2023; Akarachai Chaimaneekarakate, advocacy lead for Thai Lawyers for Human Rights, August 2023; Tyrell Haberkorn, Director of Graduate Studies, Professor of Southeast Asian Studies, University of Wisconsin-Madison, July 2023; Kevin Hewison, Emeritus Professor, Department of Asian Studies, The University of North Carolina at Chapel Hill, July 2023; and a Thai civil society actor, August 2023.
• 6Amnesty International, “Tunisia: Ghannouchi sentencing marks aggressive crackdown on Saied opposition,” May 18, 2023, https://www.amnesty.org/en/latest/news/2023/05/tunisia-ghannouchi-sente….
• 7Interview with Nate Grubman, political scientist researching Tunisian politics, June 2023.
• 8Interview with Fulgence Massawe, director of advocacy and reforms for the Legal and Human Rights Centre, July 2023.
• 9Interview with Banu Tuna, Turkish journalist and activist, August 2023.
• 10Interview with Eric Goldstein, Deputy Director, Middle East and North Africa Division, Human Rights Watch, August 2023.
• 11Interview with a Tanzanian civil society actor who requested anonymity, July 2023.
• 12Interview with a scholar focused on Venezuela, August 2023.
• 13Interview with a Turkish civil society actor, June 2023.
• 14Interview with Javier Corrales, Dwight W. Morrow 1895 professor of Political Science, Amherst College, August 2023.
• 15Human Rights Watch, “A Decade Under Chávez: Political Intolerance and Lost Opportunities for Advancing Human Rights in Venezuela,” September 2008, https://www.hrw.org/reports/2008/venezuela0908/index.htm; Transparencia Venezuela, “Carnet de la Patria: El Apartheid Revolucionario [Homeland Card: Revolutionary Apartheid],” https://transparenciave.org/wp-content/uploads/2018/03/Carnet-de-la-pat….
• 16Mariana Zuñiga, “Venezuelan civil servants signed a petition to oust the president. Now they’re losing their jobs,” Washington Post, July 23, 2016, https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2016/07/23/venezuelan….
• 17Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, “Human Rights Violations and Abuses in the Context of Protests in Nicaragua 18 April - 18 August 2018,” August 2018, https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/Countries/NI/HumanR….
• 18Frontline Defenders, “Judicial Harassment against the Members of Academics for Peace,” last updated November 8, 2019, https://www.frontlinedefenders.org/en/case/judicial-harassment-academic….
• 19Cem Küçük, “‘Medeni Ölüm’ mekanizmaları! [‘Civil death’ mechanisms!],” Star, January 16, 2016, https://www.star.com.tr/yazar/medeni-olum-mekanizmalari-yazi-1082729/.
• 20Ali Yildiz, “Turkey’s Disregard for the Freedom of Movement,” Verfassungsblog, December 11, 2019, https://verfassungsblog.de/turkeys-disregard-for-the-freedom-of-movemen….
• 21Amnesty International, “No End in Sight: Purged Public Sector Workers Denied a Future in Turkey,” May 22, 2017, https://www.amnesty.org/en/documents/eur44/6272/2017/en/.
• 22Ibid.
• 23Interview with a Nicaraguan human rights defender, August 2023.
• 24Thai Lawyers for Human Rights, “1 Year of Political Bails: At Least 54 Required to Wear EM Devices Affecting Their Daily Lives,” April 25, 2022, https://tlhr2014.com/en/archives/42865. See also interviews with Pavin Chachavalpongpun, Thai scholar and activist, July 2023; Akarachai Chaimaneekarakate, advocacy lead for Thai Lawyers for Human Rights, August 2023; Tyrell Haberkorn, Director of Graduate Studies, Professor of Southeast Asian Studies, University of Wisconsin-Madison, July 2023; Kevin Hewison, Emeritus Professor, Department of Asian Studies, The University of North Carolina at Chapel Hill, July 2023; a Thai civil society actor, August 2023; and a civil society actor focused on Thailand who requested anonymity, June 2023.
• 25Interview with a Turkish academic who requested anonymity, July 2023.
• 26Freedom House, “Venezuela,” in Freedom on the Net 2023, https://freedomhouse.org/country/venezuela/freedom-net/2023; Transparencia Venezuela, “Carnet de la Patria: El Apartheid Revolucionario [Homeland Card: Revolutionary Apartheid],” https://transparenciave.org/wp-content/uploads/2018/03/Carnet-de-la-pat….
• 27Interview with Christopher Hernandez-Roy, Senior Fellow and Deputy Director, Americas Program, Center for Strategic and International Studies, August 2023.
• 28See, for example, interview with Nate Grubman, political scientist researching Tunisian politics, June 2023.
• 29See, for example, interview with a Nicaraguan human rights defender, August 2023.
• 30Noel Pérez Miranda, “Ortega quita apellido a hijos de exreos políticos desterrados; a otros les niega entrega de pasaporte [Ortega removes last names from children of exiled former political prisoners; others are denied passports],” Artículo 66, March 4, 2023, https://www.articulo66.com/2023/03/04/ortega-quita-apellido-hijos-exreo…. See also interview with a Nicaraguan human rights defender, August 2023.
• 31Interview with a scholar focused on Tanzania who requested anonymity, August 2023.
• 32Ibid.
• 33“Despojan de nacionalidad y derechos ciudadanos, y confiscan a 94 nicaragüenses [Ortega strips 94 Nicaraguans of nationality and citizen rights],” Confidencial, February 16, 2023, https://confidencial.digital/nacion/despojan-de-nacionalidad-y-derechos…; US Department of State, “Sanctioning Three Nicaraguan Judges Involved in Depriving Nicaraguans of Their Basic Right to Citizenship,” April 19, 2023, https://www.state.gov/sanctioning-three-nicaraguan-judges-depriving-nic….
• 34Interview with a Nicaraguan human rights lawyer who requested anonymity, August 2023.

การควบคุมเหนือสินทรัพย์

การจำกัดสิทธิของฝ่ายตรงข้ามและผู้วิจารณ์รัฐบาลในการเข้าถึงสินทรัพย์ของตนเอง รวมทั้งที่อยู่อาศัยและความมั่นคงด้านการเงิน เป็นยุทธวิธีอีกอย่างหนึ่งที่นำไปสู่การตัดสิทธิทางพลเรือน และมักถูกนำมาใช้ควบคู่กับยุทธวิธีอย่างอื่นที่ได้กล่าวถึงแล้ว การสั่งอายัดหรือการยึดบัญชีธนาคาร และการยึดทรัพย์สิน มักเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นควบคู่ไปกับการสอบสวนทางอาญา การจับกุม และการกำหนดเงื่อนไขในการปล่อยตัว หรืออาจเกิดขึ้นอย่างเป็นเอกเทศก็ได้

ผู้ถูกควบคุมตัวทางการเมืองที่ถูกมองว่า ได้ละเมิดกฎหมายประกอบรัฐธรรมนูญเพื่อต่อต้านอาชญากรรมในรูปแบบขององค์กร และการสนับสนุนการเงินต่อการก่อการร้าย อาจถูกยึดทรัพย์สินได้ตามกฎหมาย รวมทั้งหลังจากที่พวกเขาเดินทางออกไป หรือหนีจากประเทศ “จะเห็นได้ว่าบ้านเรือนและสำนักงานจำนวนมากทั่วประเทศ ได้ถูกตำรวจ....เจ้าหน้าที่ข่าวกรอง...ใช้เป็นการส่วนตัว เหมือนเป็นสมบัติส่วนตัว” แกนนำภาคประชาสังคมชาวเวเนซุเอลากล่าวถึงทรัพย์สินที่ถูกยึด1 ทางการเวเนซุเอลายังได้สั่งอายัดบัญชีธนาคารและสั่งยึดทรัพย์สินและธุรกิจของฝ่ายตรงข้าม2 เช่นเดียวกับยุทธวิธีอื่น ๆ การอายัดสินทรัพย์เป็นมาตรการที่อาจถูกนำมาใช้กับสมาชิกในครอบครัวด้วย3

นักกิจกรรมภาคประชาสังคมชาวแทนซาเนียต้องสูญเสียบริษัทของตัวเองไป หลังถูกดำเนินคดีอาญาที่ปราศจากมูลความจริง และตกเป็นเป้าหมายของมาตรการอื่น ๆ ที่นำไปสู่การตัดสิทธิทางพลเรือน:

ผมไม่ได้รับอนุญาตให้เดินทางข้ามพรมแดนเมืองดาร์ เอส ซาลาม มีการยึดหนังสือเดินทางของผม มีการสั่งอายัดบัญชีธนาคารส่วนตัว ผมมีธุรกิจเพื่อค้ากำไร แต่ดูสิ่งที่พวกเขาทำกับผมสิ....พวกเขาทำให้ผมไม่สามารถทำธุรกิจต่อไปได้ ไม่สามารถหารายได้ เพราะพวกเขาพยายามเข้าถึงคนที่ผมติดต่องานด้วย รวมทั้งคนที่จัดส่งวัตถุดิบให้กับผม ไม่ว่าใครก็ตาม....พวกเขาจะข่มขู่ [คนเหล่านี้] ทำให้ทุกคนยุติการร่วมมือทำงานกับผม บริษัทที่เป็นของผมก็ถูกยึดโดยบางคนที่มาจากพรรครัฐบาล ทั้งที่ผมยังไม่ได้เซ็นเอกสารใด ๆ ทำให้ผมพ้นจากการเป็นผู้อำนวยการของบริษัทตัวเอง ทำให้ผมพ้นจากการเป็นผู้ถือหุ้นในบริษัทตัวเอง4

นอกจากการเพิกถอนสัญชาติของชาวนิคารากัวกว่า 300 คนในเดือนกุมภาพันธ์ 2566 ผู้พิพากษายังสั่งให้ยึดสินทรัพย์ของพวกเขา รัฐได้สั่งเวนคืนบ้านและไร่นา พร้อมกับลบชื่อบุคคลออกจากทะเบียนเจ้าของทรัพย์สิน ส่วนธนาคารก็สั่งอายัดบัญชีของผู้ตกเป็นเหยื่อ ญาติและผู้ที่เช่าอาศัยในทรัพย์สินที่ถูกยึด ก็ถูกบีบให้จ่ายค่าเช่าให้กับสำนักงานอัยการสูงสุด5 มีรายงานว่า การสั่งเวนคืนสินทรัพย์ยังครอบคลุมถึงบุคคลที่ถูกเพิกถอนสัญชาติ นักข่าวชาวนิคารากัวคนหนึ่งบอกว่า “มีคนที่ยังไม่ถูกดำเนินคดีข้อหาขบถ แต่เป็นฝ่ายตรงข้ามกับรัฐ ปรากฏว่ามีการลบรายชื่อเขาออกจากทะเบียนการเป็นเจ้าของทรัพย์สินเหล่านั้น ทำให้วันหนึ่งคุณจะไม่เหลือทรัพย์สินใด ๆ เลย บัญชีธนาคารก็ถูกอายัด โดยธนาคารก็ไม่ได้แจ้งเตือนให้คุณทราบ”6

การอายัดบัญชีธนาคารเป็นปัญหาที่ร้ายแรงอย่างยิ่งสำหรับผู้ที่ขาดความมั่นคงด้านเศรษฐกิจ เมื่อกล่าวถึงสภาพที่เกิดขึ้นในตูนีเซีย Radwan Masmoudi ประธานศูนย์อิสลามและประชาธิปไตยศึกษาบอกว่า “ประชาชนประสบความทุกข์ยากอย่างมาก เศรษฐกิจที่เป็นอยู่ก็เลวร้ายมาก [ได้เกิด] ปัญหาขาดแคลนอาหารอย่างแพร่หลาย แล้วทางการยังมาสั่งอายัดบัญชีธนาคารของคุณ แล้วคุณจะมีชีวิตอยู่ได้อย่างไร?”7

การข่มขู่อย่างต่อเนื่องที่จะตัดสิทธิทางพลเรือน

ในบรรดาเงื่อนไขซึ่งเป็นสาเหตุให้เกิดการตัดสิทธิทางพลเรือน ไม่ว่าจะเป็นคำสั่งห้ามเดินทาง การติดตามตัวโดยตำรวจ การถูกลบชื่อจากฐานข้อมูลด้านการศึกษา ยังมีความกลัวที่จะตกเป็นเป้าหมายของบุคคลที่อาจต้องเข้าสู่เรือนจำได้ทุกขณะ ข้อร้องเรียนที่คล้ายคลึงกันซึ่ง Freedom House ได้รับฟังจากผู้ให้สัมภาษณ์ คือการถูกดำเนินคดีอาญาอย่างต่อเนื่องโดยไม่มีการตัดสิน ทำให้มีความเสี่ยงอยู่ตลอดเวลา อุปสรรคในการมีส่วนร่วมในชีวิตทางสังคมอย่างปกติสุข รวมทั้งการขู่ว่าอาจต้องกลายเป็นผู้ถูกคุมขังทางการเมือง ทำให้ฝ่ายตรงข้ามกับรัฐบาลต้องหลบหนีออกจากประเทศ ผลกระทบจากการตัดสิทธิทางพลเรือน ยังเป็นเหมือนสัญญาณเตือนให้กับบุคคลอื่น8

การตัดสิทธิทางพลเรือนเป็นอุปสรรคต่อการเปลี่ยนแปลงเพื่อประชาธิปไตย เพราะอาจทำให้นักปกป้องสิทธิมนุษยชน นักข่าว ฝ่ายต่อต้าน และบุคคลอื่นล้มเลิกการทำงานที่สำคัญในชีวิต อัครชัย ชัยมณีการเกษ ศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชนกล่าว “แกนนำการประท้วงหลายคนต้องแบกรับภาระอย่างมาก เนื่องจากเงื่อนไขการประกันตัว และเรารู้สึกได้ว่าหลายคนมีความเหนื่อยล้า การคุกคามด้านกระบวนการยุติธรรมอย่างต่อเนื่อง เงื่อนไขการประกันตัว....ทำให้พวกเขาเหนื่อยล้า และหลายคนจึงไม่ค่อยเข้ามาเกี่ยวข้องกับการเมืองเหมือนเดิม”9 Berna Akkızal ผู้อำนวยการบริหารและผู้ก่อตั้งสมาคมศึกษาพื้นที่ภาคพลเมืองแห่งตุรกี แสดงความกังวลที่คล้ายคลึงกันว่า “ประชาชนเริ่มรู้สึกคุ้นเคยกับสถานการณ์แบบนี้ ซึ่งดิฉันคิดแบบนั้น ทำให้พวกเขาคุ้นเคยกับการกดขี่ ซึ่งเป็นปัญหาที่ร้ายแรงสุดสำหรับดิฉันในฐานะเป็นนักกิจกรรม”10

การใช้ยุทธวิธีที่แยบยลซึ่งนำไปสู่การตัดสิทธิทางพลเรือน เมื่อเปรียบเทียบกับการคุมขังทางการเมืองโดยตรง ยังทำให้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียภายนอกไม่ตระหนักว่า ได้เกิดปัญหาการตัดสิทธิทางพลเรือนขึ้นมาเมื่อใด และปัญหานี้สร้างข้อจำกัดต่อการทำงานเพื่อประชาธิปไตยและสิทธิมนุษยชนอย่างไร เป็นเรื่องสำคัญอย่างยิ่งที่เราจะต้องสามารถจำแนกยุทธวิธีที่ส่งผลให้เกิดการตัดสิทธิทางพลเรือน และทำความเข้าใจถึงผลกระทบโดยรวมที่มีต่อสุขภาพกายและจิต ความเป็นอยู่ด้านเศรษฐกิจ และศักยภาพในการมีส่วนร่วมในสังคมของผู้ที่เป็นเป้าหมาย เพื่อทำให้เราสามารถต่อต้านและแก้ไขความเสื่อมถอยด้านประชาธิปไตยได้

• 1Interview with a Venezuelan civil society leader, August 2023.
• 2Interview with Christopher Hernandez-Roy, Senior Fellow and Deputy Director, Americas Program, Center for Strategic and International Studies, August 2023.
• 3Alfredo Romero, “The Repression Clock: A Strategy Behind Autocratic Regimes,” Wilson Center Latin American Program, July 2020, https://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/media/uploads/document….
• 4Interview with a Tanzanian civil society actor who requested anonymity, July 2023.
• 5Organization of American States, “Nicaragua: IACHR and REDESCA Express Concern About Violations of Property and Social Security Rights,” April 14, 2023, https://www.oas.org/en/IACHR/jsForm/?File=/en/iachr/media_center/PRelea….
• 6Interview with a Nicaraguan journalist, July 2023.
• 7Interview with Radwan Masmoudi, president of the Center for the Study of Islam and Democracy, August 2023.
• 8See, for example, interview with Jesús Tefel, Nicaraguan activist, July 2023.
• 9Interview with Akarachai Chaimaneekarakate, advocacy lead for Thai Lawyers for Human Rights, August 2023.
• 10Interview with Berna Akkızal, executive director and cofounder of the Civic Space Studies Association, August 2023.

การโจมตีความเป็นอิสระของตุลาการ และการจำกัดสิทธิในการเรียกร้องความยุติธรรม

ข้อค้นพบสำคัญอย่างหนึ่งจากการศึกษาในทั้งหกประเทศ ซึ่งส่งผลกระทบต่อความเสื่อมถอยด้านประชาธิปไตยทั่วโลก คือบทบาทที่สำคัญของฝ่ายตุลาการ นอกจากจะทำหน้าที่เป็นผู้สนับสนุนหลักให้เกิดการคุมขังทางการเมืองและการตัดสิทธิทางพลเรือน ความเป็นอิสระของตุลาการที่ลดลงยังเป็นการปิดกั้นสิทธิในการเรียกร้องความยุติธรรมและการตรวจสอบของผู้ที่ตกเป็นเหยื่อ ในเวลาเดียวกัน ในสภาพแวดล้อมที่เป็นเผด็จการ องค์คณะของตุลาการเองก็อาจกลายเป็นผู้ถูกคุมขังทางการเมือง และตกเป็นเหยื่อของการตัดสิทธิทางพลเรือน ซึ่งจะยิ่งส่งผลกระทบต่อความเป็นอิสระของตุลาการมากขึ้น

นักเผด็จการที่ทะเยอทะยานซึ่งชนะการเลือกตั้ง ได้หาทางปฏิรูปฝ่ายตุลาการ ในหลายกรณีที่ Freedom House ได้ทำการศึกษา ก่อนจะเข้าดำรงตำแหน่งประธานาธิบดีนิคารากัวในปี 2550 Daniel Ortega ซึ่งเป็นพันธมิตรกับอดีตประธานาธิบดี Arnoldo Alemán สามารถแต่งตั้งบุคคลที่ตนเองเลือก เพื่อเข้าไปดำรงตำแหน่งในศาลฎีกาที่มีการเพิ่มจำนวนผู้พิพากษา ในขณะเดียวกัน ก็ได้มีการต่ออายุผู้พิพากษาที่เป็นพันธมิตรกับ Ortega แม้ก่อนจะมีการตั้งพันธมิตรนี้1 เมื่อเกิดการประท้วงต่อต้านรัฐบาลขึ้นในปี 2561 ผู้พิพากษาเหล่านี้ได้รับการแต่งตั้งให้ทำหน้าที่เป็นผู้พิจารณาในคดีเกี่ยวกับการควบคุมตัว การดำเนินคดี และการสั่งจำคุกทางการเมือง2

ได้เกิดสถานการณ์ที่คล้ายคลึงกันในเวเนซุเอลา หลังจาก Chávez ดำรงตำแหน่งเป็นประธานาธิบดีในปี 2542 ทำให้เขามีอำนาจในการสั่งปลดผู้พิพากษา และปรับรื้อโครงสร้างระบบตุลาการ ผ่านสภานิติบัญญัติที่อยู่ภายใต้การควบคุมของเขา ต่อมายังมีการใช้อำนาจของคณะกรรมการฉุกเฉิน เพื่อสั่งปลดหรือระงับการปฏิบัติหน้าที่ของผู้พิพากษา ที่ถูกกล่าวหาอย่างคลุมเครือว่าทุจริต และต่อมามีการแต่งตั้งบุคคลที่ตนเองเสนอเข้าดำรงตำแหน่งในศาลฎีกา เนื่องจากศาลฎีกาเป็นหน่วยงานที่ควบคุมการแต่งตั้งผู้พิพากษาในศาลชั้นล่าง ส่งผลให้ระบบยุติธรรมเริ่มมีความเป็นอิสระน้อยลงอย่างช้า ๆ3 การปฏิรูประบบตุลาการของเวเนซุเอลาโดย Chávez ได้นำไปสู่การปราบปรามในวงกว้าง ซึ่งเริ่มต้นภายใต้รัฐบาล Maduro เมื่อปี 25574 รวมทั้งทำให้ประชาชนไม่มีช่องทางที่ชอบธรรมในการแสวงหาความยุติธรรม

ในทำนองเดียวกัน Erdoğan ได้ทำลายความเป็นอิสระของตุลาการอย่างต่อเนื่องในตุรกี ข้อบกพร่องในระบบตุลาการที่ได้รับอิทธิพลทางการเมือง มีสภาพที่เลวร้ายลงไปอีก หลังมีการทำประชามติรับรองรัฐธรรมนูญเมื่อปี 2553 ซึ่งให้อำนาจกับ Erdoğan ในการปรับรื้อโครงสร้างด้านตุลาการ ส่งผลให้เกิดการพิจารณาคดีที่ขาดความยุติธรรมต่อบุคคลและหน่วยงาน ซึ่งรัฐมองว่าเป็นฝ่ายต่อต้านพรรคความยุติธรรมและการพัฒนา (AKP) ซึ่งเป็นพรรครัฐบาล5 การทำประชามติรับรองรัฐธรรมนูญเมื่อปี 2561 ให้อำนาจมากขึ้นกับ Erdoğan ในการแต่งตั้งองค์คณะผู้พิพากษา6 คำพิพากษาที่เคยเป็นประโยชน์ต่อจำเลย กลับไม่มีการบังคับใช้ รวมทั้งคำพิพากษาเมื่อปี 2562 ซึ่งเป็นการกลับคำตัดสินเดิมที่ศาลเคยสั่งลงโทษ และเป็นคำพิพากษาที่คุ้มครองเสรีภาพในการแสดงความเห็นของกลุ่มนักวิชาการเพื่อสันติภาพ แม้จะมีคำพิพากษาที่เป็นคุณเช่นนี้ แต่สมาชิกกลุ่มหลายคนยังคงต้องเผชิญกับการตัดสิทธิทางพลเรือนในระดับต่าง ๆ ยกตัวอย่างเช่น หลายคนไม่สามารถหางานทำในภาควิชาการได้ เนื่องจาก Erdoğan เป็นผู้แต่งตั้งอธิการบดีมหาวิทยาลัย ซึ่งมีแนวโน้มที่จะไม่รับนักวิชาการที่เห็นต่างจากรัฐบาลเข้ามาสอนอีก7

ในตูนีเซีย ไม่นานหลังการสั่งระงับการปฏิบัติหน้าที่ของรัฐสภาในปี 2564 ประธานาธิบดี Saïed ได้สั่งยุบสภาตุลาการสูงสุด และตั้งหน่วยงานใหม่ขึ้นมาทำหน้าที่ชั่วคราว โดยการใช้คำสั่งของฝ่ายบริหารเพื่อแต่งตั้งกรรมการของหน่วยงานนั้น8 ต่อมา Saïed ยังได้ออกคำสั่งให้อำนาจตนเองในการสั่งปลดผู้พิพากษาโดยไม่มีกระบวนการอันควรตามกฎหมาย และต่อมายังได้สั่งปลดผู้พิพากษา 57 คนที่ถูกกล่าวหาว่ากระทำการทุจริตด้านการเงินและศีลธรรม9 แม้ว่าศาลปกครองแห่งกรุงตูนิซจะสั่งระงับการปลดผู้พิพากษา 49 กรณี แต่กระทรวงยุติธรรมปฏิเสธที่จะอนุญาตให้ผู้พิพากษาเหล่านั้นกลับเข้ามาปฏิบัติหน้าที่ได้อีก10 “ทำให้สถาบันเหล่านี้แทบไม่ได้ดำรงอยู่อีกในทางปฏิบัติ” อดีตผู้ถูกคุมขังทางการเมืองชาวตูนีเซียกล่าว “[พวกเรา] มีผู้พิพากษาซึ่งกลัวที่จะวินิจฉัยคดีใด ๆ ....เมื่อสังคมขาดความยุติธรรม ย่อมทำให้เกิดหายนะ”11

นอกจากนั้น ยังมีการใช้ศาลทหารและศาลพิเศษกับฝ่ายตรงข้ามและผู้วิจารณ์รัฐบาล ซึ่งยิ่งเป็นการจำกัดสิทธิที่จะเข้าถึงกระบวนการอันควรตามกฎหมายมากขึ้น ยกตัวอย่างเช่น ในคดีการเมืองในเวเนซุเอลา อาจมีการให้อำนาจศาลทหารหรือศาลพิเศษในการพิจารณาคดีก่อการร้าย12 ในช่วงหนึ่งหลังการทำรัฐประหารปี 2557 ในประเทศไทย มีการประกาศให้ความผิดบางประเภท รวมทั้งข้อหาหมิ่นประมาทกษัตริย์ ยุยงปลุกปั่น และการละเมิดประกาศและคำสั่งของรัฐบาลทหาร เป็นความผิดภายใต้การพิจารณาของศาลทหาร13

ผู้พิพากษาเองก็เสี่ยงจะตกเป็นเป้าหมาย ภายหลังความพยายามทำรัฐประหารปี 2559 ในตุรกี รัฐบาลสั่งปลดผู้พิพากษาและพนักงานอัยการกว่า 4,000 คน14 และสั่งควบคุมตัวอีกกว่า 2,000 คนเนื่องจากต้องสงสัยว่ามีส่วนร่วมในการสมคบคิดหรือเป็นสมาชิกขององค์กรก่อการร้าย15 จากผู้พิพากษาศาลแขวง 57 คนในตูนีเซีย ทางการได้สั่งจับกุมและควบคุมตัวผู้พิพากษาสองคนเป็นเวลาสองเดือนโดยไม่มีการพิจารณาคดี16 ความพยายามต่อต้านการโจมตีความเป็นอิสระของตุลาการ ยังนำไปสู่การลงโทษ เมื่อผู้พิพากษาชาวตูนีเซียเป็นแกนนำจัดการประท้วงต่อต้านคำสั่งปลดผู้พิพากษาโดยพลการ ส่งผลให้สภาตุลาการสูงสุดชั่วคราวออกคำสั่งระงับภูมิคุ้มกันของผู้พิพากษาคนนั้น และสั่งให้สอบสวนทางอาญาต่อเขาในข้อหา “ยุยงให้เกิดความรุนแรง”17

ในเวเนซุเอลา ผู้พิพากษา María Lourdes Afiuni ได้ถูกควบคุมตัวเป็นเวลาหลายปี เป็นกรณีที่ส่งสัญญาณเตือนถึงผู้พิพากษาคนอื่นว่า พวกเขาแทบจะไม่ได้รับความคุ้มครองจากการตอบโต้ที่รุนแรงและโดยพลการของรัฐ18 ในปี 2552 ผู้พิพากษา Afiuni ได้สั่งให้มีการประกันตัวนายธนาคาร ซึ่งถูกดำเนินคดีเกี่ยวกับอาชญากรรมทางการเงิน เนื่องจากเขาถูกควบคุมตัวเกินกว่าเวลาที่กำหนด โดยศาลยังไม่ได้พิพากษาว่ามีความผิด ต่อมาบุคคลดังกล่าวได้หลบหนีออกจากประเทศไป ไม่นานหลังมีคำพิพากษา ผู้พิพากษา Afiuni ก็ถูกจับในข้อหาทุจริต ถูกควบคุมตัว และอีกสองปีต่อมายังคงถูกควบคุมตัวให้อยู่แต่ในบ้าน ก่อนจะได้รับการปล่อยตัวโดยมีเงื่อนไขว่าต้องไม่เดินทางออกจากเวเนซุเอลา ทั้งยังต้องเผชิญกับมาตรการอื่น ๆ ในปี 2562 ศาลพิพากษาจำคุกเธอเป็นเวลาห้าปี19 (ยังไม่มีการบังคับใช้ตามคำพิพากษา)

ในการปะทะกันครั้งใหญ่ของศาลสูงในตุรกี ศาลอุทธรณ์สูงสุดของประเทศไม่เพียงเพิกถอนคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญเมื่อเดือนพฤศจิกายน 2566 ให้ปล่อยตัว Can Atalay ทนายความและสมาชิกรัฐสภา ซึ่งถูกควบคุมตัวมาตั้งแต่เดือนเมษายน 2565 หากศาลอุทธรณ์ยังฟ้องคดีอาญาต่อตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ ซึ่งออกเสียงสนับสนุนคำวินิจฉัยให้ปล่อยตัวเขา20 ในอีกกรณีของประเทศเวเนซุเอลาและแทนซาเนีย ผู้พิพากษาซึ่งมีความเห็นต่างจากทางการ ได้ถูกสั่งโยกย้ายโดยพลการ บางครั้งถูกโยกย้ายให้ไปทำงานในศาลที่ห่างไกล21

นอกจากนั้น ยังมีการไม่ปฏิบัติตามคำพิพากษาของหน่วยงานตุลการระดับภูมิภาค ซึ่งถือว่าเป็นช่องทางสุดท้ายเพื่อเรียกร้องความยุติธรรม ศาลฎีกาเวเนซุเอลามีคำสั่งเมื่อปี 2554 ไม่ปฏิบัติคำวินิจฉัยของศาลแห่งทวีปอเมริกาที่มีผลบังคับใช้ทางกฎหมาย ซึ่งเพิกถอนคำสั่งห้ามและอนุญาตให้ Leopoldo López นักการเมืองฝ่ายค้านสามารถลงสมัครรับเลือกตั้งได้ โดยศาลเวเนซุเอลาอ้างว่า คำวินิจฉัยของศาลระดับภูมิภาคขัดแย้งกับรัฐธรรมนูญของประเทศ และเป็นการละเมิดอธิปไตยของประเทศ22 ตุรกีเพิกเฉยต่อคำสั่งของศาลสิทธิมนุษยชนแห่งยุโรป ที่ต้องการให้ปล่อยตัว Osman Kavala ผู้บริจาครายใหญ่และแกนนำภาคพลเมือง และ Selahattin Demirtaş นักการเมืองฝ่ายค้าน ส่วนในปี 2562 รัฐบาลแทนซาเนียได้เพิกถอนสิทธิของพลเมืองที่จะยื่นฟ้องโดยตรงต่อศาลแอฟริกาว่าด้วยสิทธิมนุษยชนและสิทธิประชาชน โดยแทนซาเนียเป็นประเทศที่ศาลระดับภูมิภาคเคยมีการพิจารณาคดีและมีคำวินิจฉัยคัดค้านเป็นจำนวนมากสุด23

การขาดความเป็นอิสระของตุลาการอย่างเป็นระบบ ทำให้ฝ่ายตรงข้ามและผู้วิจารณ์รัฐบาลมีช่องทางเรียกร้องความยุติธรรมได้น้อยลง ในขณะที่ต้องเผชิญกับการคุมขังทางการเมือง หรือการตัดสิทธิทางพลเรือน แม้ว่ายังคงมีผู้พิพากษาที่มีความเป็นกลางจำนวนน้อยซึ่งอาจทำให้เกิดความหวังอยู่บ้าง แต่ตัวผู้พิพากษาเหล่านี้ก็ได้รับความคุ้มครองไม่มากนัก และต้องปฏิบัติหน้าที่ด้วยความเสี่ยง

• 1Inter-American Commission on Human Rights, “Nicaragua: Concentration of power and the undermining of the Rule of Law,” October 25, 2021, https://www.oas.org/en/iachr/reports/pdfs/2021_nicaragua-en.pdf.
• 2Inter-American Commission on Human Rights, “Persons Deprived of Liberty in Nicaragua,” October 5, 2020, http://www.oas.org/en/iachr/reports/pdfs/Nicaragua-PPL-en.pdf.
• 3UN Human Rights Council, Report of the independent international fact-finding mission on the Bolivarian Republic of Venezuela, A/HRC/48/69 (December 28, 2021).
• 4UN Human Rights Council, Report of the independent international fact-finding mission on the Bolivarian Republic of Venezuela, A/HRC/45/33 (September 25, 2020).
• 5Gareth H. Jenkins, “From Politicization to Monopolization? The AKP’s New Judicial Reforms,” Turkey Analyst 4, no. 3 (February 7, 2011), https://www.turkeyanalyst.org/publications/turkey-analyst-articles/item….
• 6Freedom House, “Turkey,” in Freedom in the World 2023, https://freedomhouse.org/country/turkey/freedom-world/2023.
• 7Nóemi Lévy-Aksu, “Turkish Constitutional Court rules that the convictions of Academics for Peace violate their rights,” London School of Economics and Political Science Department of Gender Studies, January 2020, https://www.lse.ac.uk/gender/news/2020/Turkish-Constitutional-Court-rul….
• 8Amnesty International, “Tunisia: President’s moves to shut down High Judicial Council pose grave threat to human rights,” February 8, 2022, https://www.amnesty.org/en/latest/news/2022/02/tunisia-presidents-moves….
• 9Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, “Tunisia: Presidential decrees undermine judicial independence and access to justice, says UN expert,” July 15, 2022, https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/07/tunisia-presidential-de….
• 10Human Rights Watch, “Tunisia: President Intensifies Attacks on Judicial Independence,” February 27, 2023, https://www.hrw.org/news/2023/02/27/tunisia-president-intensifies-attac….
• 11Interview with a former Tunisian political prisoner who requested anonymity, July 2023.
• 12Interview with a representative from the Center for Defenders and Justice, July 2023.
• 13Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, “Thailand: UN rights expert concerned by the continued use of lèse-majesté prosecutions,” February 6, 2017, https://www.ohchr.org/en/press-releases/2017/02/thailand-un-rights-expe…; “Compare civilian and military courts when dealing with lese majeste cases,” Prachatai, December 3, 2014, https://prachataienglish.com/node/4554.
• 14İnsan Hakları Ortak Platformu, “21 July 2016-20 March 2018 State of Emergency in Turkey: Updated Situation Report,” April 17, 2018, https://www.ihop.org.tr/en/wp-content/uploads/2018/04/SoE_17042018.pdf.
• 15Turkey Tribunal, “Mass Dismissals of Judges and Prosecutors in Turkey of Post-Coup Period,” April 21, 2022, https://turkeytribunal.org/actuality/mass-dismissals-of-judges-and-pros….
• 16“Tunisia Cuffs Two Former Judges,” Voice of America, February 13, 2023, https://www.voaafrica.com/a/tunisia-cuffs-two-former-judges/6960771.html.
• 17Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, “Tunisia: Judges’ right to association and protest must be respected, say UN experts,” September 14, 2022, https://www.ohchr.org/en/press-releases/2022/09/tunisia-judges-right-as….
• 18See, for example, interviews with Christopher Hernandez-Roy, Senior Fellow and Deputy Director, Americas Program, Center for Strategic and International Studies, August 2023; Tamara Taraciuk Broner, Rule of Law Program Director for Inter-American Dialogue, August 2023; and Franz von Bergen, Venezuelan journalist, June 2023.
• 19Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, “Venezuela: UN expert condemns further sentence against Judge Afiuni, says clearly act of reprisal,” March 26, 2019, https://www.ohchr.org/en/news/2019/03/venezuela-un-expert-condemns-furt….
• 20“Clash between Constitutional and appeals courts raises concerns over rule of law in Turkey,” Associated Press, November 9, 2023, https://apnews.com/article/turkey-high-courts-clash-imprisoned-lawmaker…; Media and Law Studies Association (MLSA), “Constitutional crisis - Can Atalay Controversy in the Judiciary,” November 9, 2023, https://www.mlsaturkey.com/en/constitutional-crisis-can-atalay-controve….
• 21UN Human Rights Council, Detailed findings of the independent international factfinding mission on the Bolivarian Republic of Venezuela, A/HRC/48/CRP.5 (September 16, 2021); interview with a Tanzanian civil society actor who requested anonymity, July 2023.
• 22Human Rights Watch, “Venezuela: Implement Inter-American Court Ruling,” September 20, 2011, https://www.hrw.org/news/2011/09/20/venezuela-implement-inter-american-….
• 23Amnesty International, “Tanzania: Withdrawal of individual rights to African Court will deepen repression,” December 2, 2019, https://www.amnesty.org/en/latest/press-release/2019/12/tanzania-withdr….

ก้าวย่างต่อไป 

การคุมขังทางการเมืองและยุทธวิธีการตัดสิทธิทางพลเรือน เป็นเครื่องมือสำคัญที่ผู้นำเผด็จการและไม่เป็นประชาธิปไตยนำมาใช้ เพื่อหาทางกำจัดผู้วิจารณ์ที่ส่งผลกระทบมากสุดออกจากสังคม นอกจากนั้น การใช้ยุทธวิธีการตัดสิทธิทางพลเรือนที่แยบยลต่อฝ่ายตรงข้าม ยังทำให้รัฐบาลเหล่านี้สามารถหลีกเลี่ยงการตรวจสอบจากภายนอก และเสียงวิพากษ์วิจารณ์ที่มักเกิดขึ้นหลังมีการใช้การคุมขังทางการเมือง ในแต่ละประเทศของทั้งหกประเทศที่เราศึกษา เราพบว่า มีการใช้การคุมขังทางการเมืองและยุทธวิธีการตัดสิทธิทางพลเรือนกับฝ่ายตรงข้ามกับรัฐบาล ในระหว่างที่พวกเขาดำเนินงานประการต่าง ๆ เพื่อสนับสนุนประชาธิปไตยและสิทธิขั้นพื้นฐาน เรายังพบต่อไปว่า ความพยายามที่จะกำจัดพวกเขาออกจากสังคม มักเกิดขึ้นในช่วงเวลาที่เกิดความเสื่อมถอยด้านประชาธิปไตยอย่างชัดเจน

แม้ว่านักปกป้องสิทธิมนุษยชน นักกิจกรรมเพื่อประชาธิปไตย นักข่าว นักการเมืองฝ่ายค้าน ผู้ประท้วง และคนทั่วไปที่ต้องผ่านหรือเสี่ยงที่จะต้องเผชิญกับสภาพแวดล้อมที่เป็นเผด็จการ จะต้องเผชิญกับชะตากรรมที่ร้ายแรงอย่างต่อเนื่อง ยังคงมีการทำงานอย่างกล้าหาญเพื่อเปิดโปงและต่อต้านการปฏิบัติมิชอบของเผด็จการ ซึ่งทำให้เกิดความหวังอยู่บ้าง แม้จะมีความเสี่ยงอย่างมีนัยสำคัญ แต่หน่วยงานภาคประชาสังคมยังคงเก็บข้อมูลการละเมิดสิทธิ และให้ความช่วยเหลือกับผู้เสียหาย ทนายความยังคงว่าความให้กับลูกความที่ทนทุกข์ทรมานในคุก หน่วยงานภาคประชาสังคมยังคงต้องเผชิญกับการฟ้องคดีที่ปราศจากมูลความจริง หรือถูกสั่งห้ามเดินทางโดยพลการ และครอบครัวที่กล้าออกมาประณามการคุมขังและปฏิบัติมิชอบอย่างไม่เป็นธรรมต่อคนที่พวกเขารัก พยายามหาทางออก และกดดันให้มีการปล่อยตัวพวกเขา ซึ่งทำให้เกิดความเชื่อมโยงกับผู้ที่ต้องเผชิญกับชะตากรรมที่เลวร้ายและคล้ายคลึงกัน ในศาล ผู้พิพากษาและพนักงานอัยการที่ไม่ลำเอียงที่ยังเหลืออยู่ ยังคงทำงานเพื่อสนับสนุนกระบวนการอันควรตามกฎหมาย และไม่รับพิจารณาการคุกคามด้วยเหตุผลทางการเมือง แต่ความเสี่ยงที่พวกเขาต้องเผชิญ เน้นให้เห็นความสำคัญในการป้องกันความถดถอยของความเป็นอิสระของตุลาการ

ความพยายามต่าง ๆ นานานเหล่านี้ เตือนให้นักปกป้องประชาธิปไตยรำลึกว่า การต่อสู้เพื่อเสรีภาพแม้ในสภาพแวดล้อมที่ท้าทายมากขึ้น ไม่ได้เป็นการดำเนินงานที่สูญเปล่า การทำงานเพื่อให้มีการปล่อยตัวผู้ถูกคุมขังทางการเมืองอย่างไม่มีเงื่อนไข เป็นก้าวย่างที่หน่วยงานระหว่างประเทศและรัฐบาลประชาธิปไตยควรดำเนินงาน เพื่อสนับสนุนการรณรงค์กดดันในประเทศ ปัญหาท้าทายที่เกิดขึ้นกับผู้ถูกคุมขังทางการเมืองและครอบครัวของพวกเขา ไม่ได้จบลงหลังพวกเขาได้รับการปล่อยตัว เรายังคงจะต้องให้ความสนับสนุนกับพวกเขาในระยะยาว รวมทั้งการบำบัดด้านจิตวิทยาและการแพทย์ ในเวลาเดียวกัน การตระหนักถึงยุทธวิธีที่ซ่อนเร้นซึ่งถือเป็นการตัดสิทธิทางพลเรือน และการเปิดโปงการใช้ยุทธวิธีเหล่านี้ จะทำให้เกิดต้นทุนมากขึ้นในการนำมาตรการจำกัดสิทธิเช่นนี้มาใช้ สิ่งเหล่านี้เป็นปฏิบัติการบางส่วนที่ควรเกิดขึ้น เพื่อต่อต้านระบอบอำนาจนิยม และป้องกันการปราบปรามซึ่งจะเกิดขึ้นอีกในอนาคต